Page 57 - 1-2018
P. 57
Хорижий филология. №1, 2018 йил
Аслида бу ҳол таржимонларнинг Сирач китоби), балки қонуннинг ўзи,
диний эътиқодига оид масалалар билан башоратлар ва бошқа битиклар ҳам
бевосита боғлиқ бўлган. ўзларининг асл ҳолида бошқача
Ҳ. Вермеер ѐзишича, Септуагинта жозибалидирлар‖ [10].
таржимаси ҳақидаги дастлабки маълумот Бу албатта тушунарли ҳол. Бироқ
тахм. мил. авв. 150-100 йилларда Аристиас таржима ҳам таржима сифатида ўз қадр-
(Aristias) Филократга (Philokrates) ѐзган қимматига эгадир. Аслида азал-азалдан
мактубда учрайди. мутафаккирлар, илм--у маърифат аҳли,
Ҳ. Вермеернинг китобида Philo ѐзувчи ва шоирлар ва ҳ.з. таржиманинг
Judaeus (Фило Юдайус) De vita Mosis худди шундай қадр-қиммати учун ва уни
(Мусо ҳаѐтидан) асарида Септуагинта имкони борича ошириш учун
таржимаси ҳақида қандай мулоҳазалар қайғурганлар. Жумладан, муайян
билдиргани ҳам қайд этиб ўтилган. таржимага муносабат, ўша таржиманинг
Шу ўринда қайд этиш лозимки, қадр-қимматига бериладиган ўзига хос
Фило Юдайуснинг исмини Филон (Philon) баҳодир. Шу нуқтаи назардан Септуагинта
деб ҳам аташган. У александриялик Филон таржимаси ҳақида Шварц (Schwarz 1963)
сифатида ҳам танилган, мил. авв. 20 ва қайд этган қуйидаги мулоҳаза ҳам
милодий 54 йилларда яшаган. Яҳудий эътиборга лойиқ:
Филон, юнон фалсафаси ва ―In Wahrheit ist die Septuaginta-
насронийликни бирлаштиришга оид Übersetzung des Alten Testaments recht
фикрларни илгари сурган. Орадан қарийб 2 unterschiedlich ausgefallen. Manche Passagen
аср ўтгач, худди шу фикрлар фалсафада sind recht frei übersetzt. Natürlich finden sich
неоплатончилар оқими пайдо бўлишига auch Übersetzungsfehler‖ [11]. (Аслида
сезиларли таъсир қилган бўлса, ажаб эмас. Қадимги Аҳднинг Септуагинта таржимаси
Филон Септуагинта таржимонлари турлича амалга оширилган. Баъзи жойлари
алоҳида-алоҳида ишлаганликларига жуда эркин таржима қилинган. Албатта
қарамай, улар амалга оширган таржима таржимада хатолар ҳам топилади).
бир-бириникига жуда ўхшашлигини, бу Ҳ. Вермеер бундай иқтибосларнинг
таржима ишини бажарганларни, Худонинг деярли ҳеч бирига изоҳ бермайди. Шу
ўзи илҳомлантирганини, айнан шундай боис у Септуагинта таржимаси ҳақида
ҳолдаги таржимонларгина муқаддас қайд этган мулоҳазалар моҳиятини
китобларни тўғри таржима қила олишлари тушуниш унча осон эмас. Ҳар ҳолда унинг
мумкинлигини таъкидлаган (Vermeer 1992, ишида шу таржима ҳақида анча
257-258). маълумотлар борлигининг ўзи ҳам
Ҳ. Вермеер ѐзишича, Септуагинта қувонарли ҳол.
таржимаси яҳудийларнинг таржима Биз мулоҳаза юритган таржима
ишларига катта таъсир қилган. Тахм. 130 лотинча Библия таржимони Ҳиеронимус
йилда бобосининг башоратларини (Sophronius Eusebius Hieronymus, мил. 347-
(Weissagungen) яҳудий тилидан юнончага 419/420) дўсти Паммахиусга эпистоляр
ўгирган Иисус бэн Сирач таржима ҳақида тарзда ѐзган “De optimo genere
шундай мулоҳаза билдирган: interpretandi” (Таржиманинг энг яхши
―Чунки бирор нима яҳудий тилида тури ҳақида) сарлавҳали мақолада муайян
ифодаланган бўлса ва шундан сўнг бирор даражада таҳлил қилинган ҳолда ҳам
бошқа тилга ўгирилса, бир хил мазмунга учрайди. Аммо бу ҳақда алоҳида мулоҳаза
эга бўлмайди; чунончи нафақат бу (асар, юритилиш мақсадга мувофиқ.
Адабиѐтлар
1. Mounin, G. Die Übersetzung in der Antike // Die Übersetzung: Geschichte, Theorie,
Anwendung. – München: Nymphenburger Verlagshandlung, 1967. S. 23 - 24. (Übers.)
56
