Page 64 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

танлаганлигининг сабаби, биринчидан, olduğunu ve docsan yaşini gecdiği halde
унинг суфизм фалсафий оқимига haniz hayatta olduğuni kaydetmektedir.
мансублигидан дарак беради. Meča‘lisün-nefais‘h 897/1491-92 de meydana
Иккинчидан, шоирнинг қуйи табақадан, getirilmiş olduşuna göra, şairimizin 807/1404-
оддий халқдан етишганлигига 05 sirararinda doğmuş olduğu anlaşiliyor» [8.
ишорадир. Учинчидан, шоир Гадоий cilt X, 65-s]. (Гадоий, кейинги шеърларида
ишқ, cевги шайдоси ҳам бўлганлиги Гадо, Навоийда Мавлоно Гадоий, - XV
сабабли ўзига юқоридагича тахаллусни асрда яшаган бутун бошли чиғатой
танлаган бўлиши мумкин» [5. 34-б]. шоирларидандир. Асли исми
Э.Аҳмадхўжаевнинг бундай фикрга номаълумдир. Ҳаѐти ҳақида ҳам жуда оз
келишига яна Гадоийнинг қуйидаги билимимиз бордир. Навоий «Мажолис ул-
байтлари сабаб бўлгандир: нафоис»нинг III мажлисида Гадоийни
Агар сен ҳусн элининг Абулқосим Бобур (1452-57) замонида
хонидурсен, буюк бир шуҳрат қозонганини ва тўқсон
Жаҳонда доғи мендек бир Гадо ѐшдан ошгани ҳолда ҳануз ҳаѐт
йўқ» [9. 144-б] . эканлигини қайд этмишдир. «Мажолис ул-
Яна: нафоис» ҳижрий 897/1491-92 йилда
Гадоий беш эмастур, дер майдонга келганига кўра, шоиримизнинг
рақибинг, 807/1404-05 йилларда туғилганлиги
Гадодурмен, вале, султондин англашилади).
ортуқ. [9. 146-б]. Айни шу ўринда Гадоийнинг ѐши
Бу байтларда шоирнинг «камбағал», ҳақида, қанча умр кўрганлиги ҳақида
«фақир» деб ўзини ифода этишлиги, Алишер Навоийнинг «Мажолис ул-
юқоридаги фикр исботидир. Бундан нафоис» тазкирасига яна мурожаат
ташқари, шоир ўзини севги гадоси қиламиз: «Мавлононинг ѐши тўқсондин
эканлиги ҳақида шеърларида тараннум ўтубдур».
этади: «Гадоийнинг узоқ умр кўрганлиги,
Хони инъомингдин, эй султони яъни тўқсон ѐшдан ортиқ ҳаѐт
дорул-мулки ҳусн, кечирганлиги ҳақидаги Навоий
Мен Гадодек сойили маҳрум маълумотининг тўғри эканлигини
бўлғай, бўлмағай. [9. 196-б] шоирнинг ўзи ҳам ғазалларида
Айни Гадоий ҳақида Италия тасдиқлайди. Қуйидаги байтда жуда
туркшунос олими Алессис Бомбачининг оригинал, чиройли ўхшатиш йўли билан
1956 йилда нашр этилган «Storia della маъшуқа қора зулфининг узунлигини
letteratura turca» (Турк адабиѐти тарихи) [3. Гадоий ўзининг узоқ умрига ўхшатиб,
127-s] номли китобида Навоийдан олдин «умри дарозимдур» дейди:
яшаб ижод этган лирик шоирлар орасида Ул қаро сочинг сенинг умри
Гадоийнинг фақат номини тилга олади, дарозимдур менинг,
холос. Унинг маъноси, изоҳи ҳақида ҳеч Неча қилғайсен киши умрини
бир фикр билдирилмаган. Гадоий ҳақида мундоқ поймол» [1. 70-б].
чет эл олимларидан энг кўп маълумотни Бундан ташқари туркиялик
Янош Экман беради. Унинг навоийшунос олим Огоҳ Сирри Левенд
тадқиқотларида Гадоий тўғрисида асосли ўзининг «Аli Şir Nevai» («Алишер
фикрларни учратамиз. Жумладан, «Gedai Навоий») номли тўрт жилдли асарининг
(kendi şűrlerinde Geda, Neva`de Mevlâno Алишер Навоийнинг «Hayati, sanati ve
Gadai) XV asirda yaşayan belli başli Ģağatau kişiligi» («Ҳаѐти, санъати ва кишилиги») га
şairlerindir. Asil ismi bilinmemektedir. Hayati бағишланган биринчи жилдидаги (Nevainin
hakkinda da pak az bilgimiz vardir. Nevai‘, yetiştiči çač («Навоийни етиштирган чоғ,
Meča‘lisün-nefais‘nin III meclisinde давр») бўлимида шоир Гадоий номини ҳам
Gedai‘nin Ebülkasim Babur (1452-1457) қаламга олиб, унинг яшаган даври ҳақида
zamaninda büyük bir şohret kazamiş шундай маълумот беради: «Şahruh devri

63