Page 65 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

şirlerinden Emiri ile, Şahruh, Ebülkasim ve тахаллуси 205 та ғазалида охирги байтда –
Baykara zamaninde yaşamiş olan Gedayi bu мақтада, 4 та шеърида эса охирги байтдан
orada kayd eldile bildir» [4. 26-s]. (Шоҳрух олдинги биринчи мисрасида учрайди» [5.
даври шоирларидан Амирий ила Шоҳрух, 22-б]. Шоир девонидаги ғазалларнинг
Абулқосим ва Бойқаро замонида яшаган жойлашганлиги албатта анъанавий,
Гадоий бу орада қайд этилгандир). шунинг билан бир қаторда бу ғазалларнинг
Айтиш мумкинки, Гадоий девони ѐзилган йиллари даври биз учун номаълум.
Лутфий девони билан бир муқовада «Шоирнинг девонидан ўрин олган
бирлаштирилганлиги учун кўпгина сермазмун, ўйноқи, ранг-баранг лирик
фикрларга ҳам сабаб бўлди. Бу ҳақда мерос, шубҳасиз, Гадоийнинг сал кам бир
Э.Аҳмадхўжаев шундай ѐзади: асрлик умрининг турли даврларида
«Гадоийнинг девони Лутфий девони билан ѐзилган, яратилган бўлиши керак. Чунки,
бирга китобат қилинганлиги учун биз уларнинг ѐзилган вақти хронологияси
Лутфий девонига Гадоий ғазалларидан номаълум. Профессор Ҳамид
кириб қолганмикин деган мулоҳаза билан Сулаймоннинг қуйидаги фикрини
Лутфийнинг девонини ҳам кўздан келтириш ўринлидир: «Маълумки, Шарқ
кечирдик. Аммо гумонимиз халқлари адабиѐтида лирик асарларнинг
исботланмади» [5. 22-б]. Тўғри, Мавлоно ѐзилиш тарихини шеър остида кўрсатиш,
Гадоий ва Мавлоно Лутфий бир адабий айниқса ўрта аср даврларида одат бўлган
муҳит вакиллари ҳамда улар ижодий эмас. Ҳатто баъзи шоирларнинг ўз қўли
ҳамкорликдаги шоирлардир. Бу ҳақида билан ѐзилган автограф девонларидаги
Гадоий шундай ѐзган: шеърларида ҳам биз зотан кўрмаймиз.
Гар иноят бўлса ҳақдин, доғи Туркий ва форсий тилда шеър ѐзган
султондин назар, шоирларимиз узоқ замонлардан бери
Бу Гадодек Лутфий ким лирик ижодиѐтда традиция бўлиб қолган,
бўлғайки, Салмон бўлмағай [9. 191-б]. ғазал охирида шоир тахаллусини кўрсатиш
Бундан уларнинг бир адабий билан кифояланганлар, холос»» [5. 22-б].
жараѐндаги елкадош ҳамфикр, бир-бирига Хулоса қилиб айтганда, «Гадоий»
суҳбатдош бўлганлигини англашимиз тахаллусининг уч хил талқини унинг
мумкин. Ғазалда Гадоий ўзининг ночор лирикаси мазмунида ўз аксини топган.
аҳволини баѐн этиб мурувват Айни пайтда улар шоирнинг яшаган даври,
кутаѐтганлигини таъкидлаб, Лутфий ва муҳити ҳақидаги манбалар ҳамдир.
Салмон Саважий билан тенглаша оладиган Шоирнинг ҳақиқий исми, турмуш тарзи
истеъдод соҳиби эканлигини фахрия ҳақида маълумотларга эга эмасмиз. Аммо
санъати асосида ѐритади. шоир лирикасида Ҳирот шаҳрига оид
Девонда «Гадоий» тахаллусида 9 та тасвирларга урғу қаратилганлигидан унинг
ғазал ҳамда «Гадо» тахаллуси билан 197 та яшаган жойларини тахмин қилиш мумкин.
ғазал ва 1 қасида ҳамда 1 та мустаҳзод ва 1 Бу масалаларни атрофлича ўрганиш
та қитъа ѐзилган. Аммо 28 та ғазал келгусидаги вазифаларимиздандир.
тахаллуссиз битилган. Шоирнинг

Адабиѐтлар
1. Алишер Навоий. Асарлар. Ўн беш томлик. 12-том. Мажолис ул-нафоис. -Т., Ғ.Ғулом
номидаги бадиий адабиѐт нашриѐти, 1966.
2. Али Асғар Ҳикмат «Мажолиун нафойис», Мир Али Шер Навоий XVI асрдаги форс
тилига қилинган таржимаси (Теҳрон) 1945.
3. Alessio Bombaci, Storia della letteratura turca, 1956.
4. Agah Sirri Levend. Аli Şir Nevai, 1-cilt. Hayati, sanati ve kişiligi, Turk tarih kurumu
basimevi, Ankara, 1965.
5. Аҳмадхўжаев Э. Гадоий (Ҳаѐти ва ижодий мероси) -Т., ФАН 1978й.

64