Page 59 - 2-2017
P. 59
Хорижий филология. №2, 2017 йил
vaslkunandai Sharqu G‗arb», Afkori jomea boshlab rus hukmronligi vujudga keltirilgan
dar borai anjumani Siyoh, Boz bahori Boysun ijtimoiy muhit badiiy adabiyot rivojiga,
faro rasid, «Dastgohhoi baxosiyat», «Dehae xususan unda tildan foydalanishiga ham o‗z
dar sinai ko‗h» va shu kabilar. ta‘sirini ko‗rsatdi, albatta…»[10:4]. Ana shu
«Ovozi tojik» gazetasi materiallarining ta‘sir tufayli bugungi tojik matbuotida ham
tahlili shuni ko‗rsatdiki, reportaj sarlavhasida bir qator ruscha-baynalmilal so‗zlar
ko‗pincha bayram, tantanali kunlar, odamlar ishlatilayapti: kadr, texnologiya, moshin,
tantanali hayotining lahzalari kabilar aks avtomobil [Ot., 1.01.05], chempion, boks,
ettirilgan: Sho„hrati «Do„stlik» az mehnat ekran, televizor, final, nakaut, jurnalist [Ot.,
[Ot.,4.01.03], Kishvari orzuhoi pokiza [Ot., 18.04.07], aviatsiya, park, inspeksiya [Ot.,
25.01.03], Jashni farxundai olimi mumtoz 31.01.07], kompressor, kondensat [Ot.,
[Ot., 8.01.03], «UzDEUavto»: dar soli nav 16.04.08], model, salon, bamper, radiator,
110 hazor avtomobil [1.01.05], Dar pesh linza [Ot., 22.03.08] va boshqalar.
hududu ufuqhoi nav ba navand [Ot., 3. Arabcha so‗zlar ham voqea va
31.01.07], Sahifai zarrini solnomai boksi hodisalarning asl mohiyatini ochib berishga
jahon [Ot., 18.04.07], Kalidi muvaffaqiyatho xizmat qilgan. Bu so‗zlar ona tilimiz tarkibida
[Ot., 24.01.07], «Lukoyl oversiz» soxtmoni ommaviylashgan: munosib, jashn [Ot.,
havzakro anjom dod [Ot., 16.04.08]. 15.11.06], taxassus, mustaqil, mustahkam
Reportajda voqeaning jonli tarzda tasvir [Ot., 1.01.05], muovin, tajdid, muttahid [Ot.,
etilganligi unda ta‘sirchan, bo‗yoqdor 22.03.08], bayraq, iqtidor [Ot., 18.01.07],
so‗zlarni ko‗proq ishlatish hisobiga bo‗lgan: majlis, tarmim, tajassum [Ot., 31.01.07],
obhoi jonbaxsh [Ot., 3.07.02], tashnagoni mintaqa, mahsulot, muvofiq [Ot., 16.04.08]
ma‟rifat, sahifahoi duraxshon dar ta‟rixi shu kabilar.
farhang, in shaxson hangomi donishjo„i niz 4. Reportajda juft sinonimlarning
obu otash budand [Ot., 19.04.03], kalidi ko‗plab qo‗llanilishi ham nutqning ta‘sirchan
muvaffaqiyati dehqon [Ot., 24.01.07], olami bo‗lishi uchun muhim uslubiy vazifani
boks, sahifai navi tilloi [18.04.07]. bajaradi. Tadqiqotchilarning fikricha, juft
Reportaj janri tilining tarkibini sinonimlar his-hayajon va tantanali ruh
quyidagicha tasniflash mumkin: munosabatini bayon etishga xizmat
1. Yangi so‗zlar (neologizmlar). qiladi[21:18-24]. Masalan, «Idi justu choloki
«Ijtimoiy hayotda yuz berayotgan va mahorat megardad[Ot., 14.05.03] nomli
o‗zgarishlar, yangiliklar eng avvalo leksikada maqolada quyidagi juft sinonimlar ishlatilgan:
o‗z aksini topadi. Shuning uchun ham mazmunu mundarija, jadvalu naqshaho,
leksikaning boyib borishi tildagi boshqa soxtanu tajdid gardonidan, asbobu anchom,
elementlarga qaraganda birmuncha aktivdir» diqqatu e‟tibor, xushu xursand, soxtanu
[13:40]. Shuningdek, jamiyatimizning turli tarmim, hamjavoru hammazhab, hukumatu
sohalarida yuz beradigan har qanday vazoratxonaho [Ot., 22.02.03], jasorat va
yangiliklar yangi so‗zlar vositasida tilda aks mardonagi [Ot., 18.04.07], tajdidu tarmim
ettiriladi: naqsha, sodirot [Ot., 1.01.05], [Ot., 31.01.07] kabilar. Ularning jumlada
shirkat, firma [Ot., 15.11.06], varzish, muhim uslubiy vazifani bajarganligini
varzishgar, mushtzan, tolor, omo„zishgoh quyidagi misollar orqali ko‗rish mumkin:
[Ot., 18.04.07], havopaymo, jamoa, furudgoh Dar barobari ba dast ovardani
[Ot., 31.01.07], fermer, bemorxona, kamarbandi tilloii chempioni jasorat va
furo„shgoh [Ot., 24.01.07], ittihodiya, mardonagiro namoish medod [Ot., 18.04.07].
xolding, dollar, istgoh [Ot., 16.04.08] shu Tai solho parki kishtihoi havoi kullan
kabilar. nav shud, … furudgohho ro‗i tajdidu
2. Ruscha-baynalmilal so‗zlar ham tarmimro didand [Ot., 31.01.07].
voqea va hodisalarning aniq bayon etilishiga 5. «Frazeologizm tilning estetik
xizmat qilgan. «XIX asrning II yarmidan funksiyasi namoyon bo‗ladigan eng yorqin
58