Page 59 - 2-2017
P. 59

Хорижий филология.  №2, 2017 йил



            vaslkunandai  Sharqu  G‗arb»,  Afkori  jomea        boshlab  rus  hukmronligi  vujudga  keltirilgan
            dar borai anjumani Siyoh, Boz bahori Boysun         ijtimoiy  muhit  badiiy  adabiyot    rivojiga,
            faro  rasid,  «Dastgohhoi  baxosiyat»,  «Dehae      xususan  unda  tildan  foydalanishiga  ham  o‗z
            dar sinai ko‗h» va shu kabilar.                     ta‘sirini  ko‗rsatdi,  albatta…»[10:4].  Ana  shu
                  «Ovozi  tojik»  gazetasi  materiallarining    ta‘sir  tufayli  bugungi  tojik  matbuotida  ham
            tahlili shuni ko‗rsatdiki, reportaj sarlavhasida    bir    qator    ruscha-baynalmilal    so‗zlar
            ko‗pincha  bayram,  tantanali  kunlar,  odamlar     ishlatilayapti:  kadr,  texnologiya,  moshin,
            tantanali  hayotining  lahzalari  kabilar  aks      avtomobil  [Ot.,  1.01.05],  chempion,  boks,
            ettirilgan:  Sho„hrati  «Do„stlik»  az  mehnat      ekran,  televizor,  final,  nakaut,  jurnalist  [Ot.,
            [Ot.,4.01.03],  Kishvari  orzuhoi  pokiza  [Ot.,    18.04.07],  aviatsiya,  park,  inspeksiya  [Ot.,
            25.01.03],  Jashni  farxundai  olimi  mumtoz        31.01.07],  kompressor,  kondensat  [Ot.,
            [Ot.,  8.01.03],  «UzDEUavto»:  dar  soli  nav      16.04.08],  model,  salon,  bamper,  radiator,
            110  hazor  avtomobil  [1.01.05],  Dar  pesh        linza [Ot., 22.03.08] va boshqalar.
            hududu  ufuqhoi  nav  ba  navand  [Ot.,                    3.    Arabcha  so‗zlar  ham  voqea  va
            31.01.07],  Sahifai  zarrini  solnomai  boksi       hodisalarning  asl  mohiyatini  ochib  berishga
            jahon  [Ot.,  18.04.07],  Kalidi  muvaffaqiyatho    xizmat qilgan. Bu so‗zlar ona tilimiz tarkibida
            [Ot.,  24.01.07],  «Lukoyl  oversiz»  soxtmoni      ommaviylashgan:     munosib,    jashn   [Ot.,
            havzakro anjom dod [Ot., 16.04.08].                 15.11.06],  taxassus,  mustaqil,  mustahkam
                  Reportajda voqeaning jonli tarzda tasvir      [Ot., 1.01.05],  muovin,  tajdid,  muttahid  [Ot.,
            etilganligi   unda    ta‘sirchan,   bo‗yoqdor       22.03.08],  bayraq,  iqtidor  [Ot.,  18.01.07],
            so‗zlarni  ko‗proq  ishlatish  hisobiga  bo‗lgan:   majlis,  tarmim,  tajassum  [Ot.,  31.01.07],
            obhoi  jonbaxsh  [Ot.,  3.07.02],  tashnagoni       mintaqa,  mahsulot,  muvofiq  [Ot.,  16.04.08]
            ma‟rifat,  sahifahoi  duraxshon  dar  ta‟rixi       shu kabilar.
            farhang,  in  shaxson  hangomi  donishjo„i  niz            4.  Reportajda  juft  sinonimlarning
            obu  otash  budand  [Ot.,  19.04.03],  kalidi       ko‗plab qo‗llanilishi ham nutqning ta‘sirchan
            muvaffaqiyati  dehqon  [Ot.,  24.01.07],  olami     bo‗lishi  uchun  muhim  uslubiy  vazifani
            boks, sahifai navi tilloi [18.04.07].               bajaradi.  Tadqiqotchilarning  fikricha,  juft
                   Reportaj    janri   tilining   tarkibini     sinonimlar  his-hayajon  va  tantanali  ruh
            quyidagicha tasniflash mumkin:                      munosabatini     bayon     etishga    xizmat
                   1.  Yangi  so‗zlar  (neologizmlar).          qiladi[21:18-24]. Masalan,  «Idi  justu  choloki
            «Ijtimoiy     hayotda     yuz     berayotgan        va  mahorat  megardad[Ot.,  14.05.03]  nomli
            o‗zgarishlar, yangiliklar eng avvalo leksikada      maqolada quyidagi juft sinonimlar ishlatilgan:
            o‗z  aksini  topadi.  Shuning  uchun  ham           mazmunu  mundarija,  jadvalu  naqshaho,
            leksikaning  boyib  borishi  tildagi  boshqa        soxtanu  tajdid  gardonidan,  asbobu  anchom,
            elementlarga  qaraganda  birmuncha  aktivdir»       diqqatu  e‟tibor,  xushu  xursand,  soxtanu
            [13:40].  Shuningdek,  jamiyatimizning  turli       tarmim,  hamjavoru  hammazhab,  hukumatu
            sohalarida   yuz  beradigan  har  qanday            vazoratxonaho  [Ot.,  22.02.03],  jasorat  va
            yangiliklar  yangi  so‗zlar  vositasida  tilda  aks   mardonagi  [Ot.,  18.04.07],  tajdidu  tarmim
            ettiriladi:  naqsha,  sodirot  [Ot.,  1.01.05],     [Ot.,  31.01.07]    kabilar.  Ularning  jumlada
            shirkat,  firma  [Ot.,  15.11.06],  varzish,        muhim     uslubiy   vazifani   bajarganligini
            varzishgar,  mushtzan,  tolor,  omo„zishgoh         quyidagi misollar orqali ko‗rish mumkin:
            [Ot., 18.04.07], havopaymo, jamoa, furudgoh                Dar  barobari  ba  dast  ovardani
            [Ot.,    31.01.07],    fermer,    bemorxona,        kamarbandi  tilloii  chempioni  jasorat  va
            furo„shgoh    [Ot.,   24.01.07],   ittihodiya,      mardonagiro namoish medod [Ot., 18.04.07].
            xolding,  dollar,  istgoh  [Ot.,  16.04.08]  shu          Tai  solho  parki  kishtihoi  havoi  kullan
            kabilar.                                            nav  shud,  …  furudgohho  ro‗i  tajdidu
                   2.  Ruscha-baynalmilal  so‗zlar  ham         tarmimro didand [Ot., 31.01.07].
            voqea va hodisalarning aniq  bayon etilishiga            5.    «Frazeologizm     tilning   estetik
            xizmat  qilgan.  «XIX  asrning    II  yarmidan      funksiyasi  namoyon  bo‗ladigan  eng  yorqin

                                                               58
   54   55   56   57   58   59   60   61   62   63   64