Page 56 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

REPORTAJ JANRINING TIL XUSUSIYATLARI
(O„zbekistondagi tojik gazetalari misolida)

Rahimqulov G‘ayrat,
SamDU tojik tili va adabiyoti kafedrasi o„qituvchisi

Каlit so‘zlar: gazeta tili, tojik tilida chop etilayotgan gazetalar, reportaj atamasi, ommaviy
axborot vositalarining tili va uslubi.

O‗zbekistondagi tojik matbuoti tilining tilida chop etilayotgan gazetalarning tili va
tadqiq etilishi, ya‘ni Mustaqillik yillarida tojik uslubini o‗rganish muhimdir.
gazetalari tilida yuz bergan o‗zgarishlarni Tojik tilshunosligida gazetalar tili va
ilmiy baholash ham nazariy, ham amaliy uslubi boshqa milliy tillar (rus, o‗zbek va
ahamiyatga ega bo‗lib, shu kunning dolzarb boshqa) kabi atroflicha ilmiy o‗rganilmagan
muammolaridan hisoblanadi. Masalaning bo‗lsa ham, ba‘zi ilmiy maqolalar chop
dolzarbligi O‗zbekiston Respublikasining etilmoqda. Jumladan, I.Usmonovning
«Davlat tili haqida»gi qonuni talablari ijrosini tadqiqotida 1917-1929 yillar nashr etilgan
ta‘minlash nuqtai nazaridan ham muhimdir. tojik matbuoti tiliga doir tarixiy ma‘lumotlar
Gazeta materiallarining jamiyat o‗z ifodasini topgan [15: 23].
ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, ma‘naviy-ma‘rifiy T. Berdieva tojik tili gazetalari tilida
turmushini yoritishni qanchalik qamrab termin qo‗llash masalalari va o‗ziga xos
olganligi, janr tanlash imkoniyatlari va tildan leksikasi to‗g‗risida fikr yuritgan [2:115].
qanday foydalanilayotganligi uning internet R.To‗raxo‗jaevaning nomzodlik
jurnalistikasi va radio-televideniye bilan dissertatsiyasida «Haqiqati O‗zbekiston»
raqobatda o‗z o‗rnini topishiga yordam (hozirgi «Ovozi tojik») gazetasida tojikcha va
beradi. Gazetaning jamiyatdagi mavqeini arab tiliga xos so‗zlarning ishlatilishi tahlil
baholash, yutuq va kamchiliklarini ko‗rsatish, etilgan [ 14:123].
tegishli ilmiy va amaliy tavsiyalar berish bilan M. Shakurining[20:180] «Har suxan
uning rolini oshrish bugungi kunning dolzarb joevu har nukta maqome dorad» nomli ilmiy
muammolaridan biriga aylanmoqda. Demak, risolasida tojik gazetalari tili leksikasining
gazeta tili, jumladan, O‗zbekistonning hozirgi ayrim kamchiliklari to‗g‗risida fikr yuritilgan
davrda tutgan yo‗li, Prezident farmonlari va [20:180].
qarorlari, Hukumat siyosatini o‗ziga xos Mustaqillik davrida Tojikiston
tarzda boshqa millat vakillariga targ‗ib- Respublikasidagi tojikcha gazetalarning
tashviq qilayotgan tojik matbuotining tili ham tilidagi jiddiy kamchiliklar to‗g‗risida ham
atroflicha ilmiy tadqiq qilinishi lozim, deb ayrim tadqiqotlar yaratilgan. Prof.
hisoblaymiz. B.Kamoliddinov [7:182] «Adabiyot va
O‗zbekiston ning birinchi Prezidenti san‘at», «Ma‘rifat», «Payomi Dushanbe»,
Islom Karimovning «O‗zbekiston buyuk «Javononi Tojikiston», «Charxi gardun»,
kelajak sari» kitobida bayon etilgan fikrlari «Jumhuriyat», «Junbish», «Sadoi mardum»
ommaviy axborot vositalari faoliyatini tashkil va boshqa gazetalarning tilini tahlil etib,
etish uchun katta xizmat qildi va matbuotga ulardagi lug‗aviy, fonetik, uslubiy va
e‘tibor nihoyatda oshdi [9:557-558]. grammatik kamchiliklarni faktlar bilan
Hozirgi davrning shunday talablari va asoslaydi [7:182].
I.Karimovning dasturiy ko‗rsatmalari «Zabon va istiqlol» nomli ilmiy
O‗zbekiston ommaviy axborot vositalari, maqolalar to‗plamida Tojikiston Respublikasi
shuningdek, tojik tilida chop etilayotgan mustaqillik davri tojik matbuoti tilining ko‗p
gazetalar oldiga ham muhim vazifalarni muhim masalalari yoritilgan [3:107].
qo‗ydi. Shu jihatdan Respublikamizda tojik Shuningdek, prof. M. Qosimova «Ba‘ze

qaydho dar borai zaboni axbori omma» nomli
55