Page 13 - 2-son-2018-yil

Хорижий филология №2, 2018 йил

ва ҳаттоки “ёвуз” маъноларини англатган. тиллар” мавжуд бўлган. Бу тиллар
Ушбу ҳолат тил ижтимоий ва тарихий кундалик турмуш тарзидаги
ўзгаришларга нисбатан эволюцион теледастурлар, сиёсат ёки мусиқа ва бошқа
ҳаракатда бўлишига яққол мисол бўла шу каби халқ маданиятига таъсир этувчи
олади. омиллар туфайли шундай даражага эриша
Маълумки, Америка турли маданият олган.
ва тилларга бой халқлардан ташкил Қисқа қилиб айтганда, тил жамият ва
топган. Ушбу ўзига хос турли маданиятлар унга хос маданиятнинг бир қисми
Америка маданиятининг шаклланишига ва сифатида тушунилиши лозим. Шу сабабли,
қайтадан аниқланишига ҳануз таъсир талаба хорижий тилни унинг маданий
кўрсатиб келмоқда. Хусусан, хусусиятини ўрганмасдан туриб, тўлиқ
америкаликларнинг кундалик нутқига ўзлаштира олмайди. Маданий таълим
турли янги сўзлар кириб келмоқда. нафақат тил ўрганувчилар, балки, хорижий
Масалан, “long time no see” гапи хитой тил ўқитувчилари учун ҳам жуда муҳим.
тилидан таржима қилинган. Бундан Бинобарин, ўқувчига маданий асосланган,
ташқари, Америка маданиятида “sushi” ва маданий бой муҳитни қамраб оладиган
“tofu” каби бир қанча сўзлар ҳам пайдо билимлар берилса хорижий тилни
бўлган. Одамлар бундай сўз ва гапларни ўзлаштириш анча осон кечади. Р.Ладонинг
мулоқот жараёнида қўллайди ва тушунади. таъкидлашича, она тили ва ўрганилаётган
Негаки, бу мослашувлар аллақачон хорижий тил ўртасидаги фарқли ҳолатлар
маҳаллий маданиятнинг бир бўлагига талаба учун қийинчилик туғдиради
айланиб бўлган (С.Аллисон, К.Вининг, (Р.Ладо, 1957). Шу ўринда маданий
1999). хусусиятларни инобатга олган ҳолда
Маданият ҳам ўз навбатида тилга ўз хорижий тилни ўқитишда айрим
таъсирини ўтказади. Маданият сўзига тавсияларни стратегик кўрсатма сифатида
берилган тушунчалар 400 дан ортиқ. баён қилиб ўтмоқчимиз.
Маданият сўзи тор маънода маълум бир Хорижий тилни ўқитишдаги
гуруҳ инсонлар орасидаги қадриятлар, грамматик кўникма ва мулоқот
ишонч ва нормаларни ташкил этувчи компетенцияларини ривожлантириш учун
тизим, деб қаралса (М.Грий, 1994), кенгроқ тил маҳорати ҳамда маданий кўникма каби
маънода у ёки бу жамиятга хос фалсафий мерос талаб этилади (Д.Тенесоулс, 2001).
қарашлар, илм, фан, маориф, санъат, Хорижий тилни ўқитишда нафақат тил
ахлоқ, дин, ҳуқуқ, сиёсат ва маиший материаллари, балки уларни маданий
хизмат кўрсатиш ҳамда ижтимоий омиллар билан боғлаган ҳолда ўргатиш
тараққиёт даражасини акс эттирувчи омил лозим. Бунда ўқитувчи ҳақиқий маданий
ҳисобланади. Маданият нафақат вазиятларни ўз ичига оладиган маълум бир
инсонларнинг қадрият ва урф-одатларини материаллардан, жумладан фильмлар,
ўзгартиришга, балки, уларнинг тили ва янгиликлар, телешоулар, веб сайтлар,
хулқ-атворига ҳам таъсир қўрсатади. журнал, газета кабилардан фойдаланиши
Маданий билим лисоний етукликка мақсадга мувофиқ.
эришишда муҳим ўрин тутади. Жамиятда Ўқитувчи ушбу материалларни
маданият амалдаги тил элементларига ўқувчининг ёши ва тил қобилиятига қараб
боғлиқ ҳолда ўзгариши мумкин. Мисол мослаштириши зарур. Мисол учун,
тариқасида, маданий жиҳатдан бошланғич босқичдаги тил ўрганувчиларга
қўлланилмайдиган сўзлар ҳамон тилда хорижий тилдаги янгиликлар ва
учраб туради. Янги сўзлар маълум бир телешоулар орқали саломлашув ёки оддий
маданий фаолиятга кўра пайдо бўлади. одоб-ахлоқ меъёрларига хос маданий
Ота-боболаримиз томонидан қўлланилган нормаларни ўргатиш тавсия этилади.
жаргонлар ҳозирги кунда қўлланилаётган Аудиовизуал воситалардан фойдаланиш
жаргонлардан фарқ қилади. Турли талабада тили ўрганилаётган мамлакат
даврларда турлича “оммавий машҳур маданияти ва ҳаёти ҳақидаги тасаввурни

12