Page 11 - 2-son-2018-yil

Хорижий филология №2, 2018 йил

ХОРИЖИЙ ТИЛЛАРНИ ЎРГАНИШДА МАДАНИЯТНИНГ
ТАЪСИРИ

Ашуров Шаҳобиддин,
СамДЧТИ доценти

Калит сўзлар: лингвистик гипотеза, индивидуал баҳолаш, интерактив вазифа,
эвристик вазифа, мажозий вазифа, аудиовизуал восита.

мавжудлигини ҳамда бу ҳолат ушбу
Дунёдаги турли тилларда гаплаша– маданиятларнинг ҳар бирида нима
диган халқлар ўзига хос турли хил муҳимлигини кўрсатиб беради.
маданий этник тарихга эга. Тил ва Тил ва маданият орасидаги
маданият бир-биридан ўзаро фарқ муносабатни англаб етишда Сепир-
қиладиган икки ўзгача соҳа бўлса-да, аммо Уорфнинг “Тил нафақат фикрларни
улар бир-бири билан ўзаро муштаракдир. ифодалаш воситаси, балки тил бизнинг
Тил ташқи оламни англаш ва уни тушуниб фикрларимизни шакллантиради, бундан
етиш ҳамда инсонлар ўртасидаги ўзаро ташқари биз дунёни қандай сўз орқали
мулоқотнинг асосий воситаси ифодаласак шундай кўрамиз”, деб
ҳисобланади. Шунингдек, бошқа тасвирлаган лингвистик гипотезаси катта
миллатлар маданияти билан танишиш ҳисса қўшган. Ушбу фикрга келишда
имконини беради. Ҳар бир маҳаллий олимлар томонидан турли тиллар таркиби
маданият ўзига хос тарихий ва табиий эмас, балки уларнинг тузилиши европа
шароитларда шаклланиб, ўз дунё халқлари тиллари ва хопи тили (ҳинду
тасвирини, инсон қиёфасини ва мулоқот қабилалари тили) мисолида таҳлил қилиб
тилини яратади. Ҳар бир маданиятда чиқилди.
мавжуд тил тизимининг роли ҳамда Г.Глесоннинг таъкидлашича тиллар
вазифаси фақатгина ўзаро мулоқот нафақат маданиятлар меваси, балки
воситасигина бўлиб қолмасдан тил маданиятлар рамзидир (Г.Глесон, 1961).
маданиятнинг пойдевори, унинг ички Ҳар қандай тилнинг ривожланиши шу тил
асосини ташкил этади. Чунки тил маданияти, уни билишнинг маданий
ёрдамида инсонлар турли рамзлар, белгилари ва ушбу халқ урф-одатларининг
меъёрлар ва анъаналарни акс эттиради, тилда аниқ-равшан ўз аксини топиши
маълумотларни узатади ҳамда одоб-ахлоқ, орқали кўзга ташланади. Бундан ташқари,
ишонч, янгиликка интилувчанлик, ҳис- тил жамият томонидан шаклланти–
туйғу, қадр-қиммат ва қатъийлик риладиган ижтимоий институтдир
шаклларини ва бу ҳақдаги илмий (Э.Армор-Томас, С Гопал- Мак Никол,
билимларни ифодалайди. Тил ва маданият 1998). Бундан англашиладики, тил
орасидаги боғлиқликни ўрганишни илк мустақил тузилма эмас, балки у биз яшаб
бор 1911 йилда америка маданият фаолият кўрсатадиган ижтимоий жамият
антропологи Ф.Боас ва британиялик томонидан яратилади. Албатта, тил ташқи
ижтимоий антрополог Б. Малиновскийлар муҳитдан холи бўла олмайди, тил ва
икки маданиятни уларнинг луғат маданият орасида доимий боғлиқлик
таркибини қиёсий тасвирлаб бериш орқали мавжуд. Бу нарса шуни кўрсатадики, янги
бошлаб берган. бир тилни ўрганиш ўша тилга алоқадор
Мисол тариқасида кўпчилик
белгиларини
шимолий америкаликлар учун қор – об- маданият этади. Айрим ўзлаштиришни
тақозо
олимларнинг
ҳаво ҳодисаси бўлиб уларнинг сўз фикрича, маданият ҳаёт тарзи сифатида
бойлигида фақат икки сўзни «snow» (қор) аниқланади (Э.Конден, 1973). Одамлар
ва «slush» (ёғингарчилик), эскимослар қаерда яшашидан қатъи назар уларнинг
тилида эса қорнинг турли ҳолатларини хулқ-атвори ва қарашлари уларнинг
тасвирлайдиган 20 дан ортиқ сўзлар

10