Page 92 - 3-2017

Хорижий филология.№3, 2017 йил

Ш.Нодье монархиячилар, қувғинди рассомнинг севгилиси билан
қиролпарастлар, тиранлар таъқибидан бахтли учрашувлари, беғубор севги
қочиб, Юра тоғларида, дарбадар юрган лаззатлари, асар охирида қаҳрамон
чоғларида кўрган ажойиб—ғаройиб табиат севгилисидан айрилиб, яна ѐлғиз қолиши,
манзараларини ―Paintre de Saltzbourg‖– қизнинг рассомни ўлди деб ҳабар
―Зальцбургли рассом‖ романида эшитгандаги изтироблари тасвири, яна бир
истеъдодли рассомдай тиниқ, равшан фожеий севги, никоҳ куни вафот қилган
тасвирлайди. Бу романда Ш.Нодье олижаноб қиз Корделиянинг дафн
кундалик дафтар ѐзувлари услубидан маросими вақтида яна бир олижаноб, гўзал
фойдаланади. Биринчи шахс номидан йигитнинг келиб қолиши, бу маросимни
―мен‖ деб ҳикоя қилиш, қаҳрамон руҳий кўриб, ҳушидан кетиши, Зальцбургли
кечинмаларини, ҳис-туйғулар оламини рассом уни ҳушига келтириб, уйига
тасвирлаш, лиризм ва драматизм элтиши, у билан яқин дўст бўлиб қолиши,
ҳолатлари романтизм адабиѐтида муҳим кейин билишича, бу ажойиб йигит
хусусиятлар эканлигини билдиради. рассомнинг севгилиси Элалининг эри
Асарда бош қаҳрамон-рассомнинг Вильгельм бўлиб чиқиши, рассом бу
ватанидан, оиласидан, дўстларидан, рақибини душман деб билмай, унга
жамиятдаги обрў-иззатидан айрилиб, ҳамдардлик билдириши, иккала дўст бир
жиноятчидай қочиб юриши бош аѐлни севганини ҳам табиий ҳол деб
қаҳрамоннинг азобларини, қайғу- билишлари, тоғ қишлоғидаги деҳқонлар,
ҳасратларини кучайтиради. Бош қаҳрамон ѐшларнинг байрам қилиб, рақс тушиб,
чексиз қайғулари орасида севгилиси қўшиқ айтишлари, буларнинг камтарона
Элалининг вафосизлик қилиб, бошқага бахтли ҳаѐти, рассом йигит ўлиб кетган
турмушга чиқиб кетиши уни ақлдан севгилиси билан учрашувларини, ширин
оздиришига оз қолади. Бу гал роман бош суҳбатларини эслаши, яна ѐлғиз қолганида
қаҳрамони француз эмас, бавариялик муқаддас китоб Библиянинг қадимги Аҳу
рассом Шарль ѐки Карл Мюнцер бўлиб, қисми Таврат ривоятлари, Сулаймон
унинг тақдири, табиат ажойиботлари, пайғамбар, Юсуф, Даниэл, Руфь, Иеремия
чеккан азоблари, қайғулари софдил қиссаларидан тасалли топиши
ўқувчилар қалбини ларзага солади. тасвирланади. Асар хотимасида Элали бу
Умуман олганда Ш.Нодье икки ошиқдан бирортасига турмушга
асарларида гуманизм билан яқин бўлган, чиқмай, у дунѐга бегуноҳ кетиш учун
ижобий маънодаги сентиментализм руҳи монастирда сочини кестириб, роҳибага
устунлик қилади. Асар қаҳрамонларининг айланиши, Зальцбургли рассом ақлдан
бахтсизлиги, деспотлар, тиранлар, озиб, дарѐ тошқинида ўзини ҳалок
қиролпараст золимларнинг дастидан қилиши, дўсти Вильгельм уни кафанлаб,
ватанидан, яқинларидан айрилиб, азоб кўмиш учун монастир қабристонига олиб
чекаѐтганлигини таъсирчан поэтик бориши, роҳиблар уни ўз жонига қасд
бўѐқларда тасвирлаш француз қилгани учун дафнга рухсат бермагани,
романтизмида муҳим ўрин тутади. Вильгельм дўсти Зальцбургли рассомнинг
―Зальцбургли рассом‖ романи бош жасадини Дунай дарѐсидаги ороллардан
қаҳрамони, қувғинди Карл Мюнцернинг бирига дафн этгани, қабри устига катта
севгилиси исми Элали деб аталиши, Юра тош қўйиб, марҳумнинг исмини ѐзиб
тоғларининг тик қоялари, даралар ичидаги қўйгани, кейинги йили дарѐ тошиб, тошни
дарѐларнинг асов шаршаралари, абадий ҳам, қабрни ҳам оқизиб кетгани ҳикоя
музликлар, яшин-чақинларнинг оловли қилинади [Нодье 1993:86-91]. Бу асарда
излари, ѐввойи табиат манзаралари ҳам олижаноб, олий ҳиммат, софдил
Ж.Ж.Руссонинг ―Янги Элоиза‖ романи инсонларнинг Франциядан қувилиб,
қаҳрамонларини эслатади. Ш.Нодье бу ғурбатда ғарибликда чеккан азоблари
романида ҳам бош қаҳрамон-Зальцбургли ѐрқин тасвирлангани билан шуҳрат

91