Page 91 - 3-2017

Хорижий филология.№3, 2017 йил

Ш.Нодьенинг ―Қувғиндилар‖ ва тиранияга қарши қурашган, инқилобчи
романида инсонпарварлик, бахтсизларга йигитнинг севимли хотини Стелла
ҳамдардлик, севги ва дўстлик табиий муносабатлари ва руҳий кечинмалари
фазилатлар сифатида тасвирланади. Асар муфассал тасвирланади. Асар сюжети
сюжети поэтикасида лиризм ѐлғиз поэтикасида сирлилик муҳим ўрин
инсоннинг руҳий кечинмалари, ѐлғиз эгаллайди. Ҳикоячи (бош қаҳрамон)
қолган одам дўстликнинг қадрига етиши, романтик табиатли рассом қизни қаттиқ
шахс озодлиги энг қимматли бойлик севиб қолади. Аѐл унинг севгисидан ўзини
эканлиги, нафис ва гўзал тил муҳим ўрин бахтли ҳис қилади. Бу икки ѐш висол
эгаллайди. Асар қаҳрамонлари чоғлари табиат гўзалликлари фонида
бахтсизликка учраган бўлса ҳам Худодан, ўзларини бахтли ҳис этадилар.
тақдирдан қочмаслик кераклиги ҳақидаги Аммо, Стелла ўзини бу бахтга
фикрлари муаллифни Ф.Шатобрианнинг нолойиқ деб билади. Виждонан азобланади
―Христианлик даҳоси‖ ғояларига ҳамоҳанг ва бу севгисини жиноят деб, ўзини ҳалок
кўринса-да, Ш.Нодье қаҳрамонлари ―Рене‖ этади. У ўлими олдидан ўзини қийнаган
ва ―Атала‖ қаҳрамонларига сира сирни очади: Стелланинг севгилиси иккита
ўхшамайди. Бу икки ижодкор ўртасидаги бўлиб чиқади. Қизнинг ота-онаси, аслзода
муҳим фарқ шундаки, Ф.Шатобриан оила вакиллари эди. Улар қизни севган
қаҳрамонлари психоанализда фақат йигитига турмушга берадилар. Бу йигит
шахсий ҳис-туйғуларига, ички, руҳий золимларни тахтдан ағдариш учун
кечинмаларига ғарқ бўлсалар, Ш.Нодье курашда жонини фидо қилади. У ўлими
―Қувғиндилар‖, ―Зальцбургли рассом‖, олдидан Стелладан ―Менга бўлган
―Адель‖ романларида, ―Мадмуазель муҳаббатингни асра!‖ деб тилагини
Марсан‖ қиссасида қаҳрамонлар ҳаѐт айтади. Стелла ―Асрайман‖ деб ваъда
йўлида учраган ўзи каби бахтсизларнинг беради, аммо асролмайди. Ўзини қаттиқ
қайғуларига ҳамдард бўлиб, уларнинг севиб қолган иккинчи қувғинди йигитнинг
гўзал инсоний фазилатларидан завқланади, севгисини рад этолмайди. Бош қаҳрамон
бу қаҳрамонлар фожеаларни, Стелланинг христианлик диний бурчини
фалокатларни ҳам мардона кутиб оладилар бажаролмай, азоб чекишлари бу асарни
ва ўзларининг виждон софлигини, ор- Ф.Шатобриан ―Рене‖сига яқинлаштиради.
номусини, олижаноблигини сақлаб Бу ерда ҳам, у ерда ҳам ―жиноий севги‖
қоладилар [Нодье 1993:16]. Бу қораланади. Асар қаҳрамонлари яна
қаҳрамонлар руҳиятидаги романтизм И.В.Гѐтенинг бутун Европада, шу
сиѐсатга, ижтимоий лаҳзаларга ҳам бегона жумладан, Францияда ҳам катта шуҳрат
эмас. ―Қувғиндилар‖ романи қаҳрамони қозонган ―Вертер‖ини эслатадилар.
назарида ―Революциялар табиий ҳол, улар Ш.Нодье буни асарида очиқ айтади.
инсон касаллиги каби соғайиши учун Асарда ҳикоячи-қаҳрамон ҳам, Стелла ҳам
маълум вақт ўтиши зарур, шунда инсоният ―Вертер‖ романини ўқиб, шу ҳақда
дарддан қутилиб, покланади, муҳокама қиладилар.
революциялар тарихи кейинги авлодлар Севги учлиги жуда кўп адибларнинг
учун сабоқ берувчи мактаб бўлиб қолади‖ асарларида (аввало Жан Жак Руссонинг
[Нодье 1993:22]. Адиб ватанидан, ота- ―Янги Элоиза‖ романида) тасвирланган
онаси, ака-укалари, опа-сингилларидан, бўлса-да, романтизм руҳи, драматизм
дўстларидан айрилиб, бегона жойларда кескинлиги, қаҳрамон изтиробларининг
яшаѐтган одамни кимсасиз оролда қолган теранлиги жиҳатидан Гѐтенинг ―Вертер‖и
ѐлғиз одамга ўхшатади. ҳамда Ш.Нодьенинг ―Қувғиндилар‖,
―Қувғиндилар‖ романида ―Зальцбургли рассом‖, ―Адель‖, ―Жан
Франциядан қувғин қилинган уч қаҳрамон: Сбогар‖ романлари бадиий юксаклиги
биринчи шахс-ҳикоячи, ақлдан озган, билан ажралиб туради.
телба бўлиб қолган олижаноб йигит Лавли

90