Page 58 - 3-son 2018 yil

Хорижий филология №3, 2018 йил

bo`lishi hamda ta`sirchan shaklda o`quvchiga yetkazilishi uchun uning matni mazmunli, siqiq
shaklda va tasviriy san`at bilan omuxta bo`lishi, ya`ni reklamalarda til birliklari va tasviriy san`at
uyg`unligi ta`minlanishi kerak. Vizual reklamalarni til birliklarining qo`llanish yoki
qo`llanmasligiga ko`ra shartli ravishda lingvistik matnli va lingvistik matnsiz reklamalarga bo`lish
mumkin. Lingvistik matnli reklamalar lingvistik matnsiz reklamalarga qaraganda ko`proq axborot
tashiydi. Lingvistik matnli reklamalarda ko`zlangan maqsadga erishish reklama mazmunini
ifodalovchi asosiy so`zlarning tanlanishiga, ularning qisqaligiga, yozilish shakli, rangi va boshqa
xususiyatlariga ham bog`liq.
Lingvistik matnsiz reklamalarda til birliklari deyarli qo`llanmaydi. Bunday reklamalarning
asosini turli ramzlar, rasmlar va nolingvistik vositalar tashkil etadi.
Axborot berish uchun xizmat qiluvchi lingvistik va nolingvistik vositalarning barchasi
reklama matnini hosil qiladi. Ya`ni adresatga ma`lum bir narsa, jarayon haqida axborot berishga
xizmat qiluvchi barcha vositalar matnning ajralmas qismi hisoblanadi. Ammo matnsiz reklamalarda
adresat mahsulot haqida qisman xabordor bo‘lmasa, reklamada nima namoyish qilinayotganini
anglamay qolishi mumkin. Masalan, mana bunday shaklda bo‘lsa:
Agar adresat bu haqida qisman
ma‘lumotga ega bo‘lsa, bu ko‘rgazmaga ucell
va beliene uyali aloqa kompaniyasi belgisi
sifatida qaraydi, aksincha bo‘lsa bunday
reklama matnlari adresatga hech qanday
axborot berolmaydi va o`z mohiyatini
yo`qotadi.
Ko`ruv reklamalari matnlarining o`ziga
xos xususiyatlaridan biri ular matnlarining qisqa shaklda, mazmunli va jonli
tarzda bo`lishi hamdir. Bunday reklama matnlarida gaplar asosan sodda gaplardan tashkil topib,
ko`pincha so`z-gaplar, to`liqsiz gaplardan iborat bo`ladi. Masalan,
Sogliqni o`yla - Nestle Sutim tanla!
Mutlaqo sof va tabiiy!
Mahsulot sertifikatlangan
(Nestle suti reklamasi)

Umuman olganda, ko`ruv reklamalari matni tuzilishi, lingvistik
birliklarning qo`llanish darajasi va doirasiga ko`ra boshqa matnlardan
keskin farq qiladi. Reklama matnini tuzishda shu tilning tabiatidan
kelib chiqib, reklama matnlarini tuzish maqsadga muvofiq bo`ladi.
Boshqa tilda yaratilgan reklama matnlarini aynan tarjima qilish har
doim ham ko`zlangan samarani bermaydi. Bu mavzuga keyingi
tadqiqotlarimizda to`xtalamiz.
Ijtimoiy hayotda reklamaning asosiy vazifasi sotish ekan, bu jarayon, albatta, asosli matnlar
bilan amalga oshirilishi, shubhasiz. Shu ma‘noda fikrimizni davom ettirib aytish mumkinki,
lingvistik birliklar sifatida reklama matnlaridagi shiorlar ham iqtisodda muhim o`rinni egallaydi.
Asosiysi, reklama matni axborot berishi va ishontirishi kerak [2; 13]. E.D.Farbi ning fikriga
qo‘shilgan holda axborot beruvchi reklama matnini quyidagi qismlarga ajratish mumkin:
1. Ktematonim (gr. kteto «mulk» + otta «ism») - savdo belgisining so`z orqali ifodalanishi.
2. Slogan (ingl. slogan «shior») - tovar reklamasini ifodalovchi qisqa shior. Lo`nda, aniq va
yodda oson qoladigan ifoda.
Ktematonim so‘ziga rus kopireyteri Maksimova V.I. shunday ta‘rif beradi - reklama
qilinayotgan tovarning jamiyatdagi vazifasi g`oyani - mazmunni qisqa-lo`nda va tasviriy shaklda
ifodalashdir. Bu ma`lumotlar bir yoki ikki jumla bilan berilishi mumkin [3; 57]. Haqiqatdan ham,
bu mulohazalarni asosli deyishimiz mumkin. Buning isbotini kundalik hayotimizda uchraydigan
quyidagi reklamalar orqali ko‘rib o‘tamiz:

57