Page 61 - 3-son 2018 yil

Хорижий филология №3, 2018 йил

ГАДОИЙ ИЖОДИДА ҚОФИЯ ШАКЛЛАРИНИНГ ЎЗИГА
ХОС ИФОДАЛАНИШИ

Асланова Ҳафиза Абдурахимовна,
СамДЧТИ ўқитувчиси

Калит сўзлар: бадиий санъат, маънавий санъат, лафзий санъат, қофия, вазн,
бошқофия, мукаррар, такрир, зулфиқофиятайн, ҳожиб, радиф.

Маълумки, бадиий санъатнинг қўлланилиш доираси чуқур таҳлилларни
таркибий қисми маънавий ва лафзий келтириб чиқаради.
гуруҳланишни ташкил этади. Улар ҳам ўз Шеърнинг бошида келадиган
навбатида кичик таснифланишга эга. сўзларнинг оҳангдош бўлиб келиши эса,
Маънавий санъатлар – лирик мероснинг бошқофия деб айтилади. Гадоий ижодида
мазмуний моҳиятини, лисоний бу санъат ҳам бир хил ҳижоланишга
бирликларнинг тасвир объектига образли эгадир.
ички маънони ифодаласа, лафзий санъатда Санингдек шоҳнинг остонасинда,
эса, шеъриятнинг зоҳирий шакллар Манингдек бир Гадо бўлмаса бўлмас.
жимжимадорлиги билан аҳамиятлидир. [4, 126].
Гадоий ижодида илми баденинг нафис Ёки:
намуналарини учратамиз. Улар шоир Сийратинда, дилрабо давлат нишони
меросининг бадиий санъатларда анъанавий кўрнадур,
ва шу билан бир қаторда бетакрор Суратингда дағи анвоъи маъний
услубини намоѐн қилади. Айниқса, кўрнадур. [4, 145].
маънавий санъат намуналарида шоирнинг Мумтоз адабиѐтимизда ҳар бир
ижодий-поэтик истеъдоди тўлақонли мисра сўнгида иккитадан сўзнинг
очилади. Биргина лаффу-нашр қофияланиб келишига - зулфиқофиятайн
ифодаланишида ижодкор ошиқ қалб дейилади. ―Байт мисраларида иккитадан
туйғуларини образли баѐн этишлигини сўзни қофиядош қилиб келтириш усули
кўрсатади. Ўз ўрнида маҳбубанинг ташқи зулқофиятайн (қўш қофия келтириш)
портрети ички олами билан уйғунлигини санъати дейилади. Ҳар қайси байтдаги
таърифлайди. Қолаверса, лингвистик қофиядош икки сўз мисралар охирида
нуқтаи назардан семантик синонимия, кетма-кет ѐхуд мисраларнинг турли
тасвирий ифоданинг индивидуал ўрнида келтирилиши мумкин.
шаклларини ўқишимиз мумкин. Навоийнинг «Лайли ва Мажнун»
Гадоий шеъриятида анъана- достонидаги
вийликка индивидуал ѐндашишлик Кўнглига хаѐлидин тафаккур,
маҳорати илмий асосни талаб этади. Унинг Жониға висолидин таҳайюр
ҳар бир ғазалида илми баденинг кўплаб ...Дардимға хаѐлини табиб эт,
намуналари даврий анъанага мос ва шу Жонимға висолини насиб эт,
билан бир қаторда индивидуал услуб касб Ҳам ҳужраи хилқатим бузулди,
этади. Шу боис ҳам Гадоий ўз шеъриятида Ҳам риштаи тоқатим узилди.
ижодий ўзига хослик хусусиятлари, каби кўплаб байтлардаги қўш қофиялар
ижтимоий масалалар талқини, бадиий мутакаррин қофия саналади.
санъатлар ва тимсол яратиш маҳоратлари, Қофиядош икки сўз мисраларда
вазн, қофия, бадиий тасвир воситаларидан ѐнма-ѐн эмас, балки икки ўринда келса,
моҳирона фойдаланган. Диний ва дунѐвий улар маҳжуб қофия дейилади. Бу хил
ишқнинг бадииятда қўлланилиши, унинг қофияларда қофиядош сўзлар
учун эса, қофия ва вазн тизимининг мисраларнинг боши ва охирида келиши
мувофиқлиги, шеърий санъатларнинг мумкин. Масалан, Алишер Навоийнинг
«Ҳайратул аброр» достонидаги

60