Page 63 - 3-son 2018 yil

Хорижий филология №3, 2018 йил

шоир ғоявий ниятини ўқувчи қалбига такрорлар экан, шоир шу сўз англатаѐтган
тўлароқ, чуқурроқ етказиш мақсадига маънони таъкидлаш мақсадини кўзлагани
хизмат қилади‖ [6, 84]. Гадоийнинг юзлаб кўриниб турибди [6, 125].
ғазаллари радиф билан ѐзилгандир. Гадоий ғазалларида Шарқ
Ёз фасли боғ агарчи равзайи ризвон поэтикасининг фикрни равон ва нафис
эрур, ифодалаш йўллари ва воситалари, бадиий
Сенсиз, эй ҳури парийпайкар, манга санъатларнинг турлари ҳамда
зиндон эрур [4, 126]. хусусиятлари каби муҳим масалаларни ўз
Ёки: ичига олувчи соҳаси бўлмиш илми бадеъ
Ҳар нечаки сентек менга дилдор ҳам ўзининг чиройли ифодасини топган.
топилмас. Шоир илми баденинг мазмуннинг таъсири
Мендек сенга ҳам ѐри вафодор ва ҳаяжонлилигини оширадиган, фикрни
топилмас [4, 155]. бўрттириб, оҳангдорликни кучайтирадиган
Шеър таркибидаги бир қаторда бир тазод, талмеҳ, ташбеҳ, таносиб, итфоқ,
сўзнинг бир неча марта санаш оҳанги ҳусни таълил, ирсолул масал, тажоҳул-ул-
билан такрорланишига - такрир деб ориф, лаф ва нашр, тарсеъ, тарди акс,
айтилади. ―Такрорлаш воситасида сўз тажнис, ийҳом каби қатор поэтик
маъносини, унинг моҳиятини таъкидлаб шаклларидан маҳорат билан фойдаланган.
кўрсатиш ушбу санъатнинг асосий Такрир санъати билар бир қаторда
хусусияти саналади‖ [6, 125]. Гадоий мукаррар санъати ҳам борки, бунда шеър
такрирларида ҳолатларни ифодалаш, таркибидаги бир қаторда бир сўзнинг
ошиқнинг аҳволоти тасвири етакчилик такрор тарзда қўлланишига айтилади.
қилади. Мукаррар – сўзи ―қайта-қайта, уст-
Чун гашт учун отландинг, аѐ сарви устига‖ деган маъноларни ифодалайди.
равоним, Такрирда бир хил сўзнинг санаш оҳанги
Етти, етти гардунға манинг оҳу билан ифодалаш етакчилик қилиб, унга
фиғоним [4, 129]. вергул тиниш белгисидан фойдаланишлик
Ёки: талаб этилса, мукаррарда бир хил сўз
Ҳосид айтур: Ул эшикта хорсен такрорланишда қўлланилиб, чизиқча
тупроқтек, имловий белгиси асосида ѐзилиши
Оғзиға, оғзига урунг, сўзласун иззат кўрсатилади.
била [4, 143]. Мен Гадойи хастани боре соғинғин
―Такрорлаш воситасида сўз кеч-кеч,
маъносини, унинг моҳиятини таъкидлаб Гар муяссар бўлмаса сўрмак, азизим,
кўрсатиш ушбу санъатнинг асосий ху- бот-бот [4, 178].
сусияти саналади. Чунончи, Алишер Гадоийнинг ижодий маҳсуллари
Навоий ғазалидаги бадиий санъатларнинг сержилолиги билан
Дема, ишқим найладиким, ҳам ўқувчининг дилидан жой олади.
рўзгорингдур қаро, Мавлоно Гадоий айни туркий
Ўртади, эй қотили номеҳрибоним, шеъриятнинг гуллаб яшнаган пайтида
ўртади ижодий баркамоллик касб этди.
байтининг иккинчи мисраси бошидаги
«ўртади» сўзини байт охирида яна бир
Адабиѐтлар:
1. Алишер Навоий. ―Мажолисун-нафоис‖, Илмий-танқидий матн, - Т., 1961.
2. Аҳмадхўжаев Э. Гадоий (Ҳаѐти ва ижодий мероси) - Т., 1978.
3. «Девони Гадо»( ) Париждаги «Biblatique Nationale» («Миллий
кутубхона»)нинг «Departament des. Manuscrits Suppl turc» («Турк қўлѐзмалари бўлими»)да
981-рақамли инвентарь остида сақланиб келинаѐтган қўлѐзма.
4. Рустамов М. Гадоий девонининг луғати ва матни. ЎзФА Алишер Навоий номидаги
Давлат музейи таҳрир бўлими. - Т., 2007.

62