Page 124 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

Бола оламида бошқа одамлар ҳам тимсолий рангларда ишланган чўткалар
пайдо бўлади. Болакай оила бағрида шаклида кўринади: ―Дастаси жигарранг
яшайди, унинг учун ижтимоий духоба қопланган чўтка Майкл Девитт
алоқаларнинг одатий образи — шарафига, яшил духоба қопланган чўтка
қариндошлик: у бошқа болалар ҳақида эса Парнелл шарафига‖ (―Мусаввир...‖, 5-
уларнинг ота-оналари бошқа, деб ўйлайди, 6-бетлар). Ушбу деталлар бола хотирасида:
уларни оилавий муносабатлар тизимига рангли ва духобали — ўзининг
киритади (―Вэнслар еттинчи уйда яшайди. ғаройиблиги ва ѐрқинлиги туфайли
Уларнинг ота-онаси бошқа. Улар сақланиб қолади, шу боисдан ҳам эпизодда
Эйлиннинг ота-онаси‖ (―Мусаввир...‖, 6- уларнинг эсланиши психологик асосга эга.
бет). Кишилик жамияти олами қаҳрамон Боз устига улар миллий тарих ва миллий
учун — оила олами. мустақилликнинг киноявий тарзда
Бироқ бу оламда хавф-хатар мавжуд кичрайтирилган (бор-йўғи улар кийим
ва бу хатар тимсоли — бургут, у учиб чўткалари, холос) тимсоллари
келади ва қулоқ солмагани учун кўзини ҳисобланадики, бу муаллифнинг ирланд
чўқиб олади. Шу тариқа мазкур эпизод тарихига ўзига хос шарҳи. Тарихий вақт
тугайди. Кўзга таҳдид бежиз беҳурмат қилинади. Турмуш икир-
таъкидланмаган: кейинги эпизоддаѐқ чикирлари вақти оилавий олам вақтига
қаҳрамон кўз ўнгимизда тенгқурларига айланади. Айни пайтда у миллий вақт
нисбатан кўзлари хира кўриши боис ночор сифатида аҳамиятини сақлайди.
ҳолатда гавдаланади. Макон, романнинг биринчи
Кўзга таҳдид қуш образи билан эпизодида, тўла шаклланмаган, чегаралари
боғлиқлиги ҳам тасодифий эмас, ҳали тўла-тўкис белгиланмаган макон
романнинг бошидан охиригача ўтадиган сифатида намоѐн бўлади. (Гарчи биз
бу образ қаҳрамоннинг афсонавий адаши юқорида кўрганимиздек, кишилик
номи билан боғлиқ бўлиб, қуш — унинг жамияти билан боғлиқ айрим
ижодий қисмати тимсолидир. Қалб кўзига чекланганликлар олдиндан мавжуд ва
эга бўлишнинг шарти жисмоний кўздан қаҳрамонда хавф-хатар ҳиссини туғдиради
ажралиш, маънавий-ижодий қисмат тана ва унга қочқинликка учраши аллақачон
ҳузур-ҳаловатига хавф солади (Тиресия ва даракланган). Йўл образи фақат
Ҳомер образларига аллюзиялар оқланган қаҳрамоннинг туғилиши ҳақидаги эртакда
архитипик вазият). Биз маънисини илғай намоѐн бўлади ва боз устига, маконнинг
олмайдиган боланинг ўзбошимчалиги, кучли ѐки кучсиз даражадаги кескин
қилган қилиғи учун узр сўрашни рад структуравий таъсири вақтнинг
этиши, аѐн бўлишича, ижодий бошланишига тааллуқли бўлиб, дунѐга
иқтидорнинг намоѐн бўлиши шарти экан. келишнинг тасодифлиги ва олдиндан
Шу тариқа, романнинг биринчи белгилангани, туғилишнинг сир-синоати
эпизодидаѐқ Стивеннинг олами бошқа ҳамда тириклик қисмати билан боғланади.
одамлар олами, шунингдек, унинг оиласи Нимаики олдиндан белгиланган, қисматда
оламига ҳам қарши қўйилган бўлиб бор бўлса, рўѐбга чиқиб бўлди ва роман
чиқади. Эпизод унинг келгусидаги маконида йўл образи асар бош қаҳрамони
қочқинлиги ва ижодий қисмати ҳақидаги образи билан бевосита ўзаро боғланмайди.
башоратона қўшиқ билан якунланади. Стивен Дедал учун тартибга тушмаган,
Кишилик жамияти олами романнинг алғов-далғов оламда яшашга тўғри келади:
бошидаѐқ, қаҳрамон учун қулай оилавий фақат у туғилган дақиқа кучли ѐки кучсиз
олам бўлган пайтидаѐқ, чекловлар олами даражадаги кескин структуравий макон
сифатида гавдаланади. билан боғлиқ ва унинг кўмагида
Оилавий эмас, бошқа олам, қаҳрамоннинг ҳаѐтий қисмати ғояси
ижтимоий, демак, вақт доирасидаги олам берилади.
аломатлари, биринчи эпизодда Дэнти Романнинг биринчи эпизодида
шкафидаги, тарихий аҳамиятига кўра берилган қочқинлик мавзуси ва бош

123