Page 125 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

қаҳрамоннинг ижодий қисматига Иккинчи фрагментда қаҳрамон
ишоралар ―Мусаввир...‖нинг бадиий ўйиндан ташқарида, ѐлғиз, бироқ
маконида ҳаркатчан, ижодий талабларга ўртоқларининг олқишини олган, маънавий
бўйсунадиган ва, шунингдек, муайян ютуғидан масрур. Ўйин камроқ
структура топшириқларини ўзига олган қўполлашган, кўпроқ индивидуаллашган,
Стивен оламининг маҳдуд, қаҳрамон тартибли, бу энди қўпол жисмоний
онгига кескин макон-вақт структуралари талотўп тусидаги (―чақчайган кўзлар‖,
билан таъсир кўрсатган ва кўрсатаѐтган ―лойга беланган бошмоқлар‖, ―тўп
ташқи оламга изчил тарзда қарама-қарши талашиш, ур-сур‖, ―Болалар ѐқалашар,
қўйилиши орқали ривожлантирилади. пишқирар‖, ―уларнинг оѐқлари
Иккинчи ва учинчи типирчилар, бир-бирини тепкилар‖)
эпизодлар ўзаро нафақат воқеалар футбол эмас, энди бу жараѐн завқли ва
жойининг умумийлиги билан боғланади: четдан туриб хотиржам қабул қилинади
уларни аввало образли такрорлар тизими (крикет таѐғи зарбаларининг товуши
бирлаштиради. Айниқса, иккинчи ―худди фавворадаги сув томчиси ҳовузга
эпизоднинг бош қисми ва тўртинчи оҳиста тушаѐтгандай‖ (―Мусаввир...‖, 54-
эпизоднинг хотимаси ўзаро мос келиши бет) осойишталик билан қиѐсланади.
эътиборга молик. Иккинчи эпизоднинг Триптихнинг ―чапдаги табақаси‖да
бошланиши қуйидагича деталларда жисмоний азоблар олами, ―ўнгдаги
белгиланган: ―кун хира тортган, ҳаво табақаси‖да — маънавий синов ва руҳий
салқин‖ кечки пайт, ―бўзарган ҳаво‖, унда жасорат олами тасвирланган.
―чарм тўп зил-замбил қушдай‖ Ўйин мотиви, азоб чекаѐтган тана
кўтарилади: эпизод воқеалари жойи мавзусининг биринчи фрагментга
Клонгуос қасри спорт майдончаси. киритилгани ва иккинчи фрагментда озод
Тўртинчи эпизоднинг хотимасида биз яна бўлган руҳ мавзусининг якунланиши
бу майдонча устидаги ―майин, бўзранг ва тасодиф эмас. Ўйин — инсон руҳини
сокин‖ ҳавони кўрамиз, бироқ бу гал чарм юзага чиқарадиган омил, кенг маънода —
тўп кўтарилмайди (фақат крикет инсон (айнан инсон) озодлиги омили.
таѐқларининг товуши эшитилади) — Дедалнинг тенгқурлари учун ўйин —
ҳавода фуражкалар учади, Стивеннинг аввало уларнинг жисмоний фаоллигини
дўстлари унинг маънавий ғалабасини ташкиллаштириш омили, ўйин айниқса
шундай қутлашади. Характерли жиҳати уларнинг юзага чиқадиган табиий
шундаки, агар эпизоднинг бошида, хусусиятларига муайян шакл беради ва бу
триптихнинг ―чапдаги табақа‖сида Стивен уларнинг ѐшида жуда зарур. Жойс
тўп тепиб ўйнаѐтган болалар орасида қаҳрамон учун унинг тенгқурларига лозим
тасвирланган ва ўзини ―кичкина ва кучсиз‖ бўлган ва уларни қизиқтирадиган
ҳис этган, ―жамоасининг думида судралиб, шаклдаги ўйин унинг учун бегона, унга ѐт
тарбиячиларнинг кўзидан панароқда, моддий хаос. Бошқа болалар тартиб ва
қўпол оѐқлардан четроқда ер тепиб‖ мазмунни кўрадиган ўйинда Стивен Деал
(―Мусаввир...‖, 6-бет) юрса, охирида, маънисизликдан изтироб чекади.
―ўнгдаги табақа‖да биз уни майдончанинг Жисмоний ҳаракатлар оламини рад этиш,
четида кўрамиз, у ўйинга қўшилмайди, у биринчи галда, болаларнинг ҳаракатчан
фақат ўйнаѐтган болаларнинг товушини жамоавий ўйини оламидан юз ўгиришга
эшитади ва ―Елкасидан оғир юк тушгандай айланади. Стивен ўзининг ички дунѐсига
енгил ва вақти чоғ‖ (―Мусаввир...‖, 54-бет). чўмади: унинг диққати ўйиндаги
Биринчи фрагментда қаҳрамон қўпол кутилмаган ҳолатларга қаратилмаган,
ўйинда ўзини мажбурлаб қатнашади (―ора- балки унинг онг оқими уйи ва
сира ўзини югураѐтганга солади...‖ қариндошлари, коллежга ўқишга киргани,
(―Мусаввир...‖, 6-бет) ва бу билан унинг Клонгоус билан боғлиқ тарихий ривоятлар,
сустлиги ва жисмоний азобланаѐтгани яқинда уни хафа қилишгани каби
таъкидланади. воқеалардан таркиб топган ва шуларнинг

124