Page 126 - 3_2019
P. 126
Хорижий филология №3, 2019 йил
ҳаммаси ҳақидаги ўй-мушоҳадалардан уни ҳожатхона чаноғига ботиришганда
иборат. Охирги фрагментда Стивен ўйинда ―Сув қанчалар совуқ ва шилимшиқ‖
иштирок этмайди ва у ўйинни четдан (―Мусаввир...‖, 8-бет) бўлганини эслайди,
туриб кузатиш имкониятига эга бўлади, тағин бир неча бор ―Бир бола катта
демак, уни ўзи яратган муносабатлар каламушнинг бўтқага ўзини отганини
тизимига, ўзининг шахсий амалиѐти кўриб қолган‖ини эслайди (―Мусаввир...‖,
тартибига қўшади, унга шахсий ижоди 8-бет).
учун материал-манба сифатида қарайди. Сув қаҳрамоннинг онгини (онг
Иккинчи эпизоднинг марказий остини ҳам) эгаллайди, сув, бир томондан,
воқеаси — Стивен Дедалнинг касаллиги. энг кам шаклланган борлиқ ибтидоси,
Стивеннинг касаллиги мавзуси бошқа томондан, ўлим образи билан
билан намгарчилик, иситма, совуқ боғлиқ табиий унсур-стихия.
мотивлари узвий боғланган. Касаллик уни Руҳий таҳлил нуқтаи назаридан, сув
сувга мажбурлаб — ҳақоратомуз тарзда — ўлим стихияси. ―Сув — бу ўлимга
(ҳожатхона чаноғига) ботириш оқибатида чорлов; ўзига хос, алоҳида ўлимга чорлов
бошланади. Айни ўринда матнда инсон бўлиб, ундан кейин биз яна моддий
шаънини ҳақоратлаш ва пастга уриш стихияларда паноҳ топамиз‖, дейди
мотиви жарангламайди. Биринчи планда Г.Башляр (129, 88). Ҳақиқатан ҳам,
— жисмоний туйғулар айтилади: иккинчи эпизоддаги Стивен ўй-хаѐллари
―...баданида аллақандай совуқ шилимшиқ чалғитувчи-эстетиклашган характердаги
сув оқиб тушаѐтгандай бўлди‖, ―Сув ўлим манзараси атрофида жам бўлади.
қанчалар совуқ, шилимшиқ эди-я!‖ ―Кечки ибодатга қўнғироқ чалинди ва улар
(―Мусаввир...‖, 8-бет), ―Унинг баданида жуфт-жуфт бўлиб зинадан юриб даҳлиз
муздай балчиқ ўрмалади, \...\ кейин орқали черковга боришди. Узун
зинапояда кетаѐтиб кийимининг тагидан даҳлиздаги чироқлар ҳам хира. Ҳадемай
изиллаб совуқ шамол кираѐтганини ҳис ҳаммаси ўчади, тинчийди. Черков совуқ,
қилди‖ (―Мусаввир...‖, 12-бет). оқшомги совуқ ҳаво уфуради, мармар
―У манглайида назоратчининг устунларнинг эса ранги тунги
қўлини сезди, назоратчининг қўли остида денгизникидай. Денгиз совуқ, кечаси ҳам,
манглайи жуда иссиқ ва ҳўл эканини ҳис кундузи ҳам, бироқ кечаси совуқроқ.
қилди‖ (―Мусаввир...‖, 19-бет). Қуйироқда, уларнинг уйларининг ѐнида,
Бемор Стивен назарида тўлқинга қарши қурилган ғов атрофи ҳам
теварагидаги олам рутубатли суюқлик совуқ ва қоронғи. Уйларида оловда
оламига айланади: боланинг хотираси рўза қозонча қайнаяпти, унда пунш пишаяпти‖
оши — пост кунидаги пудингни ―катта (―Мусаввир...‖, 15-бет). Бутун эпизод учун
каламушнинг бўтқага ўзини отгани‖ билан доктор Корнуэллнинг дарслигида
қиѐслагани сақлаб қолади, диққатини эса келтирилган Лестер аббатлиги образи
суюқлик, намликни юқтирган тўпнинг лейтмотивга айланади: ―Уолси Лестер
сирпанчиқ боғичи, шилимшиқ намиққан аббатлигида қазо қилди, Аббатлар уни шу
нон ва ҳўл дастурхон каби нарса ва ерга дафн этдилар. Гиѐҳларни қурт-
манзаралар ўзига тортади; у ―хушомад‖ қумурсқа еб битиради, Жонзотларни
сўзининг келиб чиқиши ҳақида ўйлайди ва қисқичбақа кемиради‖ (―Мусаввир...‖, 8-
эслайди: ―Бир сафар у Уиклоу бет).
меҳмонхонасида ҳожатхонадаги чаноқда Эпизоднинг охирги манзараси сув
қўлини ювди, кейин отаси занжирга боғлаб муҳитида содир бўлади: ―У жигарранг
қўйилган тиқинни очиб юборди ва шунда бахмал кўйлакда, елкасидан ошириб яшил
ювинди сув тешикдан пастга оқиб туша бахмал ридо ташлаб олган, қирғоқ лабида
бошлади, сув секинлаб оқиб кетгандан тиз чўккан оломон олдидан виқор билан
сўнг чаноқнинг тешигидан: ―х-у-ш-ш‖ бир сўз демай, ғоз юриб ўтиб бораѐтган
деган товуш чиқди. Фақат шовқини Дэнтини кўрди‖ (―Мусаввир...‖, 24-бет).
кўпроқ‖ (―Мусаввир...‖, 9-бет). Стивен, Ўлим мавзуси бу ўринда Ирландия ва
125
