Page 93 - 4-2019
P. 93
Хорижий филология №4, 2019 йил
“Муаллиф идрокининг илк, эттириб бўлинган бадиий воқелиги туради.
бошланғич софлиги” дегани, аслида, Бадиий асар таржимонининг аслият
“экстралингвистик омил”нинг энг муҳим муаллифидан энг муҳим фарқи шундаки,
қисми бўлиб, у шунчаки структур унинг ижоди иккиламчи, яъни
лингвистика формулалари эмас, санъат “ўгирилаётган асарнинг бадиий воқелиги”
тили воситасида ифодаланган эди, холос. билан чегаралангандир. Муаллифнинг
Буни ҳеч бир қийинчиликсиз бемалол ижодида реал воқелик қандай роль ўйнаса,
англаб олиш мумкин эди. Айни чоқда, таржимоннинг ижодида бу бадиий воқелик
бошқа бир жиҳатни ҳам шундай осонгина ҳам худди шундай роль ўйнайди.
англаб олса бўлар эди.И. Кашкинга қарши Г.Гачечиладзе ўз қарашлари тизимини
шунинг учун ҳам баҳс-мунозара авж олган ленинча инъикос назариясига таянган
эдики, у бадиий таржима спецификаси ҳолда ишлаб чиқди. Ваҳоланки, бунга ҳеч
ҳақидаги лингво-стилистик концепциянинг қандай зарурат йўқ эди, зотан, бу олим
энг заиф нуқтасини кўрсатиб берган эди. қарашларини “оғирлаштириб”, кейинчалик
И.Кашкин ва бошқа тадқиқотчилар эътибор топмаслигига сабаб бўлди. Г.
сингари, ўша кезлар “реалистик таржима” Гачечиладзе реалистик таржимада
тушунчасига мурожаат этган, бироқ “аслиятга абадий, чексиз яқинлашиш”
Кашкиндан фарқли ўлароқ, бу тушунчани омилини кўриб, бу ҳақда шундай деб
изчил назарий тизимга солишга интилган ёзади: “Таржима ҳар доим ҳам аслият
грузиялик олим Г. Гачечиладзе фикрлари бадиий воқелигининг инъикоси, бироқ
ҳам шунга монанд кечди. унинг таъсири ҳар қандай оригинал
Гачечиладзе фикрича, кўп асрлик асардан кам эмас. Бадиий таржима
таржима тарихи шундан гувоҳлик назарияси, бизнингча, бадиий ижоднинг
берадики, бадиий таржима икки қутб алоҳида тури назарияси сифатида ишлаб
ўртасида тебраниб туради. Булар сўзма-сўз чиқилмоғи лозим. Реалистик таржима
аниқ, аммо эстетик тўлақонли бўлмаган методини яратишга қўл урилар экан,
таржима ва бадиий тўлақонли, бироқ аввало шуни эътиборда тутмоқ жоизки, бу
оригиналдан узоқ, эркин таржимадир. метод таржимани аслиятни шакл ва
Бунинг сабабларини – инсон лисоний мазмун бирлиги ўлароқ инъикос эттириш
фаолиятининг табиати ва спецификасидан, мақсадига қатъий бўйсундириши зарур”.
тилларнинг тузилиши ва улар ўртасидаги Мазкур формулада “реалистик таржима”
фарқлардан изламоқ керак. Аммо таржима тушунчаси “мутаржимлик санъатининг
бобида аниқлик билан бадиийлик ўртасида олий намунаси” ўлароқ бирмунча меъёрий
зиддият юзага келса, у ҳолда таржима табиат касб этди [6. 253-254].
назарияси бу зиддиятни ечишнинг Қарашларидаги жиддий фарқлар (ва
диалектик йўлини топмоғи, унга барҳам улар ўртасидаги баҳс-мунозараларга)
бермоғи зарур. қарамай, И.Кашкин ва Г.Гачечиладзе
Г.Гачечиладзе шу мақсадда принциплари бир-бирига жуда яқин
“ўгирилаётган асарнинг бадиий воқелиги” туради. Улар илгари сурган бадиий
деган тушунчани истеъмолга олиб кирди. таржиманинг ижодий табиатига доир
Агар муаллиф қаршисида ўзи акс қарашлар ўша давр совет матбуотида чоп
эттираётган воқелик турса, таржимон этилган кўплаб олимларнинг мақолаларида
олдида эса ўгирилаётган асарнинг экс ҳам кўзга ташланади.
Адабиётлар:
1. Швейцер А.Д. Теория перевода. М., 1988.
2. Лилова А. Увод в общата в теория перевода. София.1991 (Лилова А. Введение
вобщую теорию перевода. М., 1985.)
3. Кашкин И.А. Для читателя современника. Статьи и исследования. (изд. 2). М., 1977.
4. Мастерство перевода (1963). М.,1964.
5. Гачечиладзе Г.Р. Художественный перевод и литературные взаимосвязи. М., 1980.
92
