Page 12 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

соҳасида олиб борилган тадқиқотлар ва Сўз туркуми.
луғатлар асосида иш кўриш лозимлигини Маъноси.
қайд этади ҳамда ўзбек тилида синоним Этимологияси .
сўзларнинг изоҳига бағишланган луғатлар Ясалиши.
келгусида синонимларни лексик-семантик Тузилиши.
разметкалашга тўлақонли хизмат қила Рус тилидаги муқобили.
олмаслигини таъкидлайди. Негаки, ўзбек Инглиз тилидаги муқобили.
тили синонимларига доир лексикографик Даражаланиш қатори.
асарларни яратиш у қадар Ижобий, салбийлигига кўра.
такомиллаштирилмаган. Ҳолбуки, Ишлатилиш миқдорига кўра.
хорижий тилшунослик бу борада анча Омоними .
илғор эканлигини қайд қилиб ўтиб, таққос Пароними .
ва мулоҳаза учун ―Рус тили Антоними.
синонимларининг луғат-тезаруси‖ни Ишлатилиши (мисоли) [5].
келтиради [4]. Тадқиқотчи томонидан яратилган
Юқорида келтилган луғат структур ўзбек тили миллий корпусининг синоним
тилшунослик тамойиллари асосида сўзлар базаси он-лайн тартибида энг кўп
тузилган бўлиб, ўзбек тилида бундай синоним сўз сифатида таҳлилга
тоифадаги луғатлар (―Ўзбек тилининг олинадиган юз лексемасининг таҳлили
маънодош сўзлар ўқув луғати‖, ―Ўзбек қуйидагича.
тилининг сўзлар даражаланиш ўқув Юз
луғати‖ни инобатга олмаганда) тузилган Туркуми: от
эмас. Мавжудлари ҳам соф ўқув Маъноси: Одам бошининг олд
характерида бўлиб, ўзида илмий муаммога томони, олд томондан кўриниши; бет
таҳлилий муносабатни ифода эта олмайди. Этимологияси: Соф туркий сўз. Юз
Ваҳоланки, синоним сўзлар бу, аниқ бошнинг бурун жойлашган олд қисми,
семантик алоқа (муносабат) асосида ―афт‖ Қадимги туркий тилда ҳам шундай
боғланган луғавий бирликларнинг аниқ маънони англатган бу кўп маъноли от
(конкрет) тизимидир. Худди мана шу аниқ дастлаб ю:з тарзида талаффуз қилинган
семантик алоқа асосида боғланган лексик кейинроқ ў: унлисининг чўзиқроқ шакли
парадигмалар, ўз навбатида, яхлит бир белгиси, ўзбек тилида юмшоқлик белгиси
микротизимни ташкил қилади. Қайсики, бу йўқолган йў:з-йўз-юз Таркиби: яхлит
микротизим доирасида ҳар бир Ясалиши: ясалмаган.
элементнинг мавжуд маънолари билан Тузилиши: содда туб.
ўзаро боғланиш (алоқа)га киришиши Рус тилидаги муқобили: литсо.
асосида намоѐн бўлади. Инглиз тилидаги муқобили: face.
Кўринадики, ўзбек тилида яратилган Даражаланиш қатори: юз-бет-афт-
синонимлар луғатлари келгусида чеҳра-башара-турқ.
синонимларни лексик-семантик (лексик- Омоними: юз (сон, юзта нон).
семантик гуруҳларга кўра) разметкалашга Пароними: мавжуд эмас.
кўпам ѐрдам бермайди. Бу эса Антоними: мавжуд эмас.
разметкалаш жараѐнининг аниқлигига Ишлатилиши: Аҳмад қилиб қўйган
таъсир этмай қолмайди. Шунга қарамай, ишидан қўрқиб, юзи оқарди.
улардаги синонимларга берилган шарҳ ва Бугунги кунда ўзбек тили миллий
тавсифдан асос манба сифатида корпусининг лексик синонимлар базаси
фойдаланилади [4]. Шунга қарамай, яратилган, у интернет тармоғида он-лайн
тадқиқотчи А.Эшмуминов ўзбек тили тартибида ишлаб турибди. Ушбу дастурни
миллий корпусининг синоним сўзлар мукаммалроқ ҳолга келтириш ва уни
базаси яратилганлигини алоҳида қайд этиб маълумотлар билан тўлдириш ҳамда ўзбек
ўтади.У қуйидаги разметка асосида тили Миллий корпусини яратишни
таснифланган:

11