Page 42 - 1-2016

Хорижий филология. №1, 2016 йил

“НАВОИЙНИ БИЛИШЛАРИ УЧУН УНИ ТАРЖИМА ҚИЛИШ ЗАРУР...”

Шукурова Зилола,
Самарқанд давлат чет тиллар институти
катта илмий ходим–изланувчиси

Таянч сўз ва иборалар: глобаллашув даври, Навоий даҳоси, туркий мумтоз адабий
жанрлар: ғазал, туюқ, рубоий, эпик достон, таржиманинг конвенционал нормаси, таглама
таржима, бадиий таржима.

Глобаллашув жараѐнининг Навоийнинг форсий ғазаллари
қамрови тобора кенгайиб бораѐтган тадқиқотчиси сифатида унинг машҳур
ҳозирги даврда республикамиз “Гар он турки” ва Ғарбда “ноѐб услуб
Мустақиллигининг барқарорлиги ва даҳоси” саналган Ҳофизнинг “Агар он
келгусидаги тараққиѐти буюк турки” ғазалини компьютер программаси
аждодларимиз томонидан яратилган орқали текшириб, қуйидагиларни
илмий, адабий, маънавий –маданий аниқлаган: ―Услубнинг яқинлиги, ўзига хос
меросни кенг кўламда тадқиқ ва тарғиб оҳанг, луғат, синонимик қатор. Аммо
этиш, дунѐ тилларига таржима қилиш Навоий ғазалида кўр –кўрона тақлид эмас,
билан бевосита боғлиқ эканлиги сир эмас. аксинча, катта маҳорат ва поэтик
Мумтоз адабиѐтимиз намуналарини, баркамоллик сезилади. Унинг ҳар бир сўзи
хусусан, Алишер Навоий асарларини сайқал берилган дур каби, фикрлари
хорижий тилларга таржима қилиш тиниқ ва равшан, ифода тарзи
масаласига бугунги кунда жиддий Ҳофизникига қараганда нафисроқ” [4. 4].
эътибор берилмоқда. Ўзбекистон Зипполининг таъкидлашича,
Республикаси Президенти “Навоий феномени ноѐб ҳодиса, у антик
И.А.Каримовнинг ”Юксак маънавият – ва ўрта асрлар, жаҳон Уйғониш
енгилмас куч”, “Адабиѐтга эътибор – даврининг буюк ақллари билан тенглаша
маънавиятга, келажакка эътибор” олади, аммо у дунѐ миқѐсида кам
асарларида кўрсатилган вазифалар [2, 32] йўқланган шоир. Навоийнинг номини дунѐ
асосида белгиланган Ўзбекистон таниши учун уни имкон қадар кўпроқ
Республикаси Ёзувчилар уюшмаси таржима қилиш зарур. Яхши
“Халқаро алоқалар ва бадиий таржима таржимонларни, ноширларни топиш
кенгаши”нинг дастурига мувофиқ лозим”. Бу фикр ўринли эканлигига шак–
Самарқанд давлат чет тиллар шубҳа йўқ. Маълумотларга қараганда,
институтининг “Алишер Навоий ижоди Умар Ҳайѐмнинг жаҳонгашта рубоийлари
хорижий тилларда: таржимонлар, ҳам бирданига муваффақият қозонмаган.
манбалар, таржималар‖ илмий -тадқиқот Таржималарнинг нашр этилиши ва
мавзуси доирасида олиб борилаѐтган матбуотда адабий танқидчиларнинг
ишларни улуғ мутафаккир ва шоирнинг чиқишлари, ―Сиз Ҳайѐм рубоийларини
575 йиллик юбилейига муносиб туҳфа ўқидингизми?‖ каби мақолаларнинг пайдо
сифатида баҳолаш мумкин. бўлиши Фицжеральднинг инглизча
1991 йил Ўзбекистонга Алишер таржималари кенг тарқалишига туртки
Навоий таваллудининг 550 йиллиги бўлади.
арафасида ташриф буюрган италиялик Маълумки, Шарқ мумтоз шеърияти
эроншунос, Венеция университети ўзининг мусиқийлиги, шарқона оҳанги,
профессори Рикардо Зипполи эҳтиросли муҳаббат ва теран фалсафий
журналистларга берган интервьюсида фикрнинг омухта ифодалаганлиги билан
муҳим бир фактни келтиради. Олим ҳамиша ғарб китобхонини жалб қилиб
41