Page 64 - 1-2016
P. 64
Хорижий филология. №1, 2016 йил
туради. Аѐллар бевосита ѐки билвосита овора. Қалбан ѐлғиз қолган аѐлнинг ҳис-
эркаклар тақдирига дахлдордирлар. туйғулари жуда нозик, жозибали
Р.Тужжорнинг ― اُ َشیر َت رفس‖ ифодаланган. Бутун ҳикоя давомида
13
(―Ватанга сафар‖) ҳикояси уйидан узоқ ―ухлаѐтган гўзал аѐл‖га ўхшатилган тоғ
юртларга ўқишга кетган эроний қиз ҳақида. образи жуда кўп такрорланади. Унинг
Етти йилдан кейин у ватанига қайтиб назарида бу ухлаѐтган гўзал аѐл жуда
келади, келганида эса кўп нарса ўзгарган – мағрур ва бахтли, қаҳрамоннинг
ота-она ҳовлиси ҳувиллаб қолган; уйлари ташвишлари унга ѐт. Лоқайдлик, малоллик
эскириб, бузилиб, нураб кетмоқда; билан суғорилган ҳаѐтдан кетиб, ўша тоғ
ѐшликдаги дўсти Мажид оғир касалга чўққисига чиқиш ва мағрур тош аѐлга
чалинган; фаол, истеъдодли дугонаси айланиш қаҳрамоннинг армонига айланади.
оиласида ўралашиб қолган; бошқа Адибанинг аксарият ҳикоялари каби ―Ҳам
танишлари ўзгариб кетган. Қаҳрамон қиз олма, ҳам юлдуз‖ ҳикоясида ҳам аѐлнинг
бу хорғин жойларни, тўкилаѐтган ота ҳис-туйғулари биринчи ўринга кўтарилган
уйини ташлаб кетиши мумкин, чунки бўлиб, унда мавҳум бир ҳазинлик ҳукм
хорижда уни бошқа – фаровон ва тинч ҳаѐт, суради.
турмуш қурмоқчи бўлган йигит кутмоқда. Мана шундай ажиб маҳзунлик
У ватанига сафар қилиб яна хорижга кайфияти уйғотадиган яна бир ҳикоя
қайтиш ниятида келган эди. Лекин қиз ― غات َهرهز‖ (―Боғнинг ҳиргойиси‖) 16
уйида қолади, диѐрини бошқа тарк ҳикоясидир. Бу ҳикояда қишлоқ ҳаѐтидан
этмайди. У бу ерда қолиши керак. Уйини, бир лавҳа, қишлоқ қизининг аччиқ тақдири
ҳовлисини, дўстларини жонлантириши тасвирланган. Қаҳрамон оддий қишлоқ
керак. қизи Набот, ота-онаси негадир унга
Р.Тужжорнинг ― راظتًا باق‖ (―Соғинч нисбатан ноҳақлик қилиб, сингилларини
қобиғи‖) 14 ҳикояси 1980-1989 йилларда узатиб юборишган, уни эса уй ишларини
бўлиб ўтган Эрон-Ироқ урушида ўлган қилиш учун олиб қолишиб, мактабда
аскарнинг хотини кундалиги шаклида, ўқитишмаган, вақтида турмушга
иккинчи шахсга, яъни ѐш келиннинг эрига беришмаган. Ота оғир касалдан вафот
мурожаати шаклида ѐзилган. Унда ҳам этади, уларнинг боғи эса сўлиб қолади.
эронликлар ҳаѐти аниқ, равшан Сўлаѐтган боғ ѐш умри ўтиб, ҳануз онаси
ифодаланган. Наврўз байрамини кутиш, бу олдида қолиб кетаѐтган хаста қизга
байрамда тайѐрланадиган таомлар, урф- қиѐсланади.
одатлар, расм-русумлар, кийимлар, Р.Тужжорнинг ― یا َشیش ىز‖ (―Шиша
17
келиннинг қайнонага бўлган ҳурмати аѐл‖) ҳикояси таъсирли, ҳазин ҳикоя. Аѐл
кўрсатилган. Келин эрининг ўлганлиги тақдири, оғир касалга чалинган аѐлнинг
тўғрисида маълумотнома олган бўлса-да, ҳолати тасвирланган. Аѐл қалби нафис
унга эри ҳаѐтдек, гўѐ узоқ сафарга ишланган шиша гулдонга қиѐсланган. Бу
кетгандек туюлади. Ҳикоя муҳаббат, аѐл яшашни, севилишни истарди. Ўзи
садоқат ва вафони тараннум этади. эрини севар, ундан ҳам шуни кутарди. Аѐл
ٍراتس نُ ةیس نُ – (―Ҳам олма, ҳам яна яшаши мумкин эди. Бироқ эрининг
15
юлдуз‖) ҳикояси бир-бирларидан совуган, лоқайдлиги, унинг хиѐнати ҳаѐт учун
бефарзанд эр-хотин ҳақида. Ҳикоя услуби курашолмай, ҳалок бўлишига – шиша каби
шоирона, қисқа, лўнда жумлалар, сўз парча-парча бўлиб кетишига сабаб бўлади.
санъатлари билан безатилган. Эр доим ўз Адиба ҳикояларининг аксариятида
қоронғи хонасида расм чиқариш билан ҳаѐт қийинчиликлари, машаққатлари
тасвирланган бўлса-да, бошқа
13
Шу асар, 107-с.
14
Шу асар, 131-с. 16 Шу асар, 243-с.
15 138 ص 1386 / 2007 ىارِت . ٍراتس نُ ةیس نُ . راجت َیضار 17 Шу асар, 95-с.
63
