Page 66 - 1-2016

Хорижий филология. №1, 2016 йил

25
образларни учратмаймиз. Ҳар бир ранж Унинг ―عْلط‖ (―Қуѐшнинг чиқиши‖)
аѐлнинг яшаган даврини англатади: ҳикояси жуда қисқа ҳикоялар туркумига
Биринчи ранж унинг ибтидоий жамоа киради. ―Қуѐшнинг чиқиши‖ ҳикояси
тузуми давридаги ғордаги ҳаѐти билан лирик, шоирона тилда ѐзилиб, унда ҳаѐтий
боғлиқ. Иккинчи ранжда ўтовдаги лавҳа акс этган. Бу ҳикояда биз Эрон урф-
кўчманчилар ҳаѐти ва шу ҳаѐтдаги аѐлнинг одатлари билан танишамиз. Масалан,
ўрни, учинчи ранжда қамалга олинган ўрта онанинг ўз қизига ―она қизим‖, ―онажоним‖
асрлар шаҳри, унда асир олинган аѐл каби сўзлар билан мурожаат қилиши, оғир
тақдири, тўртинчи ранж кўп хотинли касал бўлишига қарамай, ибодатини канда
оиладаги тўртинчи хотин тақдири, қилмагани, ўз аҳволини яхши билганидан
бешинчи ранж боласи эри томонидан қизидан рози-ризолик сўрашлари,
тортиб олинган аѐл тақдири, олтинчи ранж буларнинг бари барча мусулмон шарқи
оғир меҳнатдан томирлари чиқиб кетган кишиларига хос хусусиятлар чиройли
аѐл, еттинчи ранжда ҳозирги кунда тасвирлар билан жуда қисқа-лўнда
аѐлнинг тақдири, ўрни, қисмати ифодаланган.
тасвирланган. Мана шу даврларда яшаб ― َتسکش یاُ ریْصت‖ (―Синган
ўтган аѐлнинг ҳар бир лаҳзаси эркак билан тасвирлар‖) 26 ҳикояси ҳам жуда қисқа
боғлиқ. Аѐл ҳамиша заиф, ҳимояга ва ҳикоялар туркумига киради. Ҳикояда ҳаѐт
эътиборга муҳтож инсон сифатида манзаралари синган ойнанинг бир
гавдаланади. Буларнинг барчаси – аѐлнинг парчасида ўз аксини топади. Синган ойна
турли даврларда яшаб чиқиши парчасини атрофни кўра оладиган қилиб
қаҳрамоннинг тасаввурида содир бўлади. велосипедига ўрнатиб олган ўн икки ѐшли
Тўғрироғи, хотира каби бир-бир аѐлнинг боланинг кўчалар бўйлаб қилган сайри
хаѐлидан ўтади. Ҳикояда ғайриоддий тасвирланган. Тасвирлар фақат эзгуликни
элементлар кенг ўрин тутади, улар кўрсатадилар. ХХI аср бошларида ѐзилган
реалистик деталлар билан ғалати тарзда мазкур ҳикоя охирида бола тинч-осойишта
бирикади. ҳаѐт билан бирга ҳарбийларни кўради.
Сўнгги йилларда форс адабиѐтида Бутун халқ ва ҳарбийлар инқилоб
23
ҳикоянинг ―کًاتساد‖ ѐки ― ٍاتْک ٍاتْک ىاتساد‖ томонида эканликлари ҳикоя мазмунидан
атамаси билан номланадиган жуда қисқа билиниб туради. Р.Тужжор ислом
шакли оммалашган. Адабиѐтшунос олим инқилоби ғалабасидан кейинги илк
Муҳаммадризо Рузбеҳ ―کًاتساد‖ни даврларни чиройли манзаралар билан
ҳикоянинг бир шакли сифатида қараб, унга кўрсатиб берган.
қуйидагича таъриф берган: Розия Тужжорнинг айрим
―Достонак‖ ҳикоядан кичикроқ ҳикояларини бир маротаба ўқиб чиқиш
(1000-1500 сўздан иборат) асар бўлиб, етарли эмас. Биринчи маротаба ўқиганда
кўпинча, Антон Чеховнинг ҳикоялари каби кўнгилда муайян туйғулар уйғонади. Яна
ҳикоя хусусиятларидан кам баҳраманд бир бор ўқишга эҳтиѐж пайдо бўлади.
24
бўлади‖. Қайта-қайта ўқиш мобайнида эса янада
Серқирра ижодкор Розия Тужжор чуқурроқ маънолари, ҳикоянинг пинҳоний,
ҳикоянинг айнан мана шу шаклида ҳам махфий томонлари, тагмаънолари кашф
қалам тебратиб, бир қанча қисқа ҳикоялар қилинади гўѐ.
муаллифига айланди. Унинг қаҳрамонлари мураккаб
шароитга ўралиб қолган, тақдир, замона,
муҳит улар ҳаѐтига таъсир қилади ва
ҳаѐтларида из қолдиради. Адиба кул ранг
23
274 ص ىاتساد . سًاهر . َصق . یًاتساد تایتدا . یقداص ریه لاوج
1376 . ىارِت . ىاهر . ٍاتْک
24 25
Муҳаммадризо Рузбеҳ. Ҳозирги замон Эрон 167 ص ٍراتس نُ ةیس نُ . راجت َیضار
адабиѐти. Т.2012. 178-с. 26 189 ص ٍراتس نُ ةیس نُ . راجت َیضار
65