Page 67 - 1-2016
P. 67
Хорижий филология. №1, 2016 йил
рангдаги, машаққатларга тўла дунѐни юрак сирларини гўѐ тушунади. Аѐл
кўради, уни тасвирлайди ва асарини ҳаѐтининг энг бахтли ва қайғули
тушкун руҳда якунлайди. Бу унинг дамларида шу дарахт гуллари унга шерик
ижодига хос бўлган яна бир бўлган. Адиба мазкур ҳикоянинг ҳар бир
хусусиятлардан биридир. воқеасида инсон умрининг бир даврини
Муҳожирликда яшаб, ижод қилаѐтган тасвирлаб беради. Шу қисқа сатрларда
Эрон замонавий ѐзувчиларидан бири Зўйо бутун бир ҳаѐт гавдаланади. Ўтган умр гўѐ
Пирзод 1952 йил Ободон шаҳрида дунѐга сарҳисоб қилинади. Аниқ сюжетга эга
келган. Ўша ерда ўрта мактабни бўлмаган мазкур қисқа ҳикояда умрбод
тамомлаган. Зўйо Пирзод, асосан, қисқа гуллаѐтган дарахт – ўтаѐтган умр рамзи.
ҳикоя жанрида ижод қилади. Қисқа Одам умрининг гуллаѐтган, янги ниҳол
ҳикояда ҳаѐтни кенг қамраб олиши, чиқарган дарахт билан қиѐсланиши жаҳон
воқеаларни жозибали манзараларда чизиб адиблари (Пушкин, Толстой ва бошқалар)
бериши жиҳатидан унинг ―یگذًز کی‖ (―Бир асарларида ва афсона, мифлар, эртакларда
аѐлнинг ҳаѐти‖) 27 ҳикояси ўзигача ҳам кўп учрайди.
яратилган бошқа ҳикоялардан ажралиб Зўйо Пирзоднинг мана шундай
28
туради. Ҳикоя қари аѐлнинг гуллаган ҳажман қисқа ― اُ َیاسوُ‖ (―Қўшнилар‖)
дарахтга қараб туриши билан бошланади. ҳикоясини ҳам мулоҳаза, мушоҳада
Бу кекса аѐл ҳаѐти давомида неча марталаб уйғотувчи, анъанавий сюжетсиз ҳикоялар
мана шу дарахтнинг гуллашини кузатган. жумласига киритиш мумкин. Икки аѐлнинг
Ҳозир эса унинг кўнглини неча марталаб оилавий ҳаѐти бир маромда давом этади.
шод этган дарахтнинг навбатдаги гуллаши Балки бу бахтдир: эрталаб туриб нонушта
унга ҳеч қандай шодлик бахш этмайди. тайѐрлаш, болаларни мактабга кузатиш,
Вақт ўтиб бормоқда. Аѐлнинг эса тобора кутиб олиш, тушлик тайѐрлаш ва ҳоказо.
мадори кетиб бормоқда. Ҳар бир инсон Ёзувчи қаҳрамоннинг ички кечинмаларига
кексайган чоғида ўтмиш ҳаѐтига назар тўхталмайди, айтмоқчи бўлганларини
ташлагани сингари, аѐл ҳам шу дарахт хатти-ҳаракатлар орқали кўрсатиб беради.
билан боғлиқ ўтказган дамларини бир-бир Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки,
кўз олдига келтиради. Аѐлнинг ҳаѐти 1979 йилги инқилобдан кейин форс
унинг шу дарахт гулларини илк бор адабиѐти майдонига аѐл ѐзувчиларнинг
кўрганидан бошлаб, ўзи ва оиласининг янги авлоди кириб келди, аѐл ижоди ва аѐл
ўтган умри-ю, ҳозирги ҳолатигача бўлган образи янгича талқин этила бошлади.
дамларни эслаб, хотирасида бутун бир Замонавий Эрон адабиѐтида аѐл кўнглини
давр гавдаланади. Аѐлнинг энг эзгу тўла англашда, қалби тубига етиб боришда,
хотиралари шу дарахт гуллари билан унинг барча сир-асрорларини кашф
боғлиқ. Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, этишда таниқли адиба Розия Тужжор
ҳикояда дарахт гуллари аѐлнинг ўтмиши ижоди алоҳида ажралиб туради. Унинг
билан шунчаки биргаликда берилмаган, ҳикояларида аѐл образига янгича талқин
албатта. Дарахт гуллари ҳикояда мустақил кузатилади, яъни унинг ҳикояларида
рамзий образ сифатида гавдаланади. Аѐл анъанавий мазлума шарқ аѐли эмас, балки
характеридаги кўпгина қирралар зиѐли, ўз овози ва эркига эга аѐл образи
дарахтнинг гуллаши билан уйғун ҳолда тасвирланади. Адиба ҳикояларида
очила боради. Дарахт гуллари аѐлнинг илк шоирона услубни қўллайди. Унинг
бора янги келинлигида, кейин она ҳикояларига хос хусусиятлардан бири
бўлганида, сўнг эса фарзандининг бахтини маҳзунлик кайфиятининг устунлигидир.
кўргандаги ҳолатида, ниҳоят Розия Тужжорнинг ҳикоялари воқеаларга
кексайганидаги ҳис-туйғуларини сезади, бой эмас, балки ушбу ҳикоялар инсоннинг,
27 ص 28 . 2006 ىارِت . باتک َس . دازریپ ایّز 28 ص 6 . 2006 ىارِت . باتک َس . دازریپ ایّز
66
