Page 87 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

арзигулик бой маданий меросни келаѐтган йиллар давомида
яратишган. сайқалланиб ўз кучини кўрсатиб келган
Халқимиз анъаналарининг гўзаллиги ҳикматларимизнинг барчасини сақлаб
ва бетакрорлигини ҳис этиш учун биргина қололдикми? Айрим удумларимиз ѐки
бугунги кунни ўтказиб, эртаги кунни расм-русумларимиз, дилбар
ўйлаш маданияти билан алоқадор қўшиқларимиз, халқимизнинг
ҳикматли сўзларни мисол тариқасида ҳикматли сўзлари унутилиб, тарихга
қарайдиган бўлсак: айланмадими? Бугун-чи, бугун миллий
Табиатда бекорчи нарсалар қадриятларимизни тиклаш ва
бўлишининг ўзи бўлмаган нарсадир. ривожлантириш жараѐнида қайсидир
Бугуннинг чорасини кўриб эртага анъаналаримизни эсдан чиқариб
эҳтиѐжи қолмаган киши ақллидир. қўймадикми? Бу саволларни биз ушбу
Одамгарчилиги бор мард киши ўзидан мақоланинг асоси деб ҳисобладик ҳамда
ва ўзиники эканлигига ҳеч ким унга қуйидаги таърифни келтиришни
тортишиб ўтирмайдиган нарсадан жоиз топдик.
бошқасига эгалик қилмайди. Афоризмлар – муаллиф томонидан
Неъматнинг қадри у йўқолгандагина ѐзилган, халқ ижодида ўз моҳиятига кўра,
билинади. ҳамиша янгиланиб, яшариб, такомиллашиб,
Асрлар синовидан ўтиб, асл қадрият узлуксиз ривожланиб борадиган жараѐн
даражасига кўтарилган ана шу ҳикматли ҳисобланади.
сўзлар халқимизнинг урф-одатлари, Бундан минг йиллар бурун яратилиб,
анъаналарининг дебочаси ҳисобланган. ҳозирга қадар ҳеч бир ўзгаришсиз, ―соф
Биздан олдин ўтган аждодларимиз, шоиру ҳолида‖ етиб келган улуғ бобокалонимиз,
алломаларимизнинг китобларини варақлар буюк шоир ва мутафаккир Алишер
эканмиз бундай ҳикматли сўзларнинг Навоийнинг қуйидаги ҳикматлари худди
санаб адоғига етиш қийин. бугунги кун учун айтилгандек гўѐ: Илм
Хуллас, ижодкор халқимизнинг инсон вужудининг хушманзара боғидир ва
инсонларнинг феъл-атвори, уларнинг ҳаѐт одамийлик оламининг жавоҳирга бой
тарзи, яхшилик ва ѐмонлик билан боғлиқ тоғидир. Юмшоқ кўнгиллик ҳодисалар
бундай ҳикматли сўзлари ғоят кўп. тўла денгиздаги кишилик кемасининг
Миллий қадриятлар, анъаналар лангари деса бўлади ва инсоният қадрини
замонлар оша ривожланиб ва бу ўлчайдиган тарозининг тошига
жараѐнда турли ўзгаришларга тенглаштирса ҳам бўлади. Илм ахлоқи
учраганлиги, айрим урф-одат ва расм- одамнинг қимматбаҳо либоси ва у кийим
русумлар унутилиб, янгилари яратилиб, турларининг энг чидамли матосидир. У
халқимизнинг беназир ижодий ѐмон нафсни дайди шамол учиришидан
салоҳияти туфайли сайқалланиб асрагувчи ва иккиюзлама мунофиқларнинг
келганлиги табиий. Лекин ҳамма беҳуда ҳаракатидан ҳимоя қилувчи. Илм
даврларда ҳам миллий қадриятларга натижасида одам халойиқнинг иззат-
муносабат бир хилда бўлмаган. Масалан, ҳурматига сазовор бўлади; Илм туфайли
ўтган асрнинг мафкуравий тазйиқлари катталардан кичикларга илтифот ва
оқибатида минг йиллар давомида марҳамат етишади. Катта кишилар
элимизнинг эзгу дамларига эш бўлиб ѐшларни масхара ва кулги қилса, улар
келган не-не қадриятларимиз қатағонга қошида ўзи шунча обрўсиз ва бачкана
учрамади дейсиз. Мана шу таъқиб ва туюлади; ѐшлар ҳам катталарга нисбатан
тазйиқлардан ҳозир биз таъкидлаѐтган ҳазил ва енгилтаклик қилса, унинг қошида
миллий анъаналаримиз, халқимизнинг уятсиз ва эътиборсиз бўлади. Бу давр
тиллардан тилларга ўтиб келаѐтган боғининг хас-хашак сингари одамлари
ҳикматли сўзлари қай тариқа омон шамолдек бетайин, енгилтак кишилари
чиқди? Яъни, анъаналаримиз ва улар олдида илм аҳли гўѐ оғир табиатли ва ѐмон
билан биргаликда халқимиз ардоқлаб феълли, деб камситилади. Уларнинг

86