Page 88 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

ўзлари эса қуюндек тупроқни ҳавога бўлиб келаѐтган ҳар бир достон, ҳар бир
тўзитадилар ва енгил табиатликлари билан қўшиқ, ҳар бир мақол, ҳикматли сўз ѐки
бошларини гўѐ кўкка етказадилар. Тоғ ривоятда халқимизнинг ўзига хос миллий
жуссасини оѐқ ости қилмоқ - одатлари; қиѐфаси, орзу-интилишлари, эзгу
дала-даштлардаги зарраларни ҳавога мақсадини ифодаловчи ғоялар ўз
совурмоқ - буларнинг салобатлари. Бундай ифодасини топган. Биз юқорида Амир
одамлар елдек ҳар эшикдан киришга ор Темур, Алишер Навоий сингари буюк
қилмайди; ўтдек оташдонни қиздиришдан бобокалонларимизнинг муборак ном-
ўзга ишни билмайди. Ел - гарчи лоланинг ларини тилга олганимизда халқимиз
тожини учиради, аммо тоғ қоялари орасида нақл қилинадиган пурмаъно
камарига қандай таъсир қила олади? Ўт ривоятларни ѐдимизга олмасликнинг
тоғ этагидаги хас-хашакларни куйдириши иложи йўқ, албатта. Дарҳақиқат, ўзбек
мумкин, лекин қуѐш учқунига қандай халқ оғзаки ижодиѐтида юртимизнинг
тенглаша олади? Ел, агар кўкка етса ҳам, шонли тарихи, илмий ва маънавий
барибир енгил ва қадрсиз; тоғ агар қадриятларининг яратилишига улкан ҳисса
тупроққа ботса ҳам салобатлидир. Елнинг қўшган улуғ сиймолар ҳаѐти ва эзгу
орасида ўтга ѐқиладиган хас-хашаклар бор; ишлари ҳақида ҳикоя қилувчи ривоятлар
илм мазмунида эса шоҳ тожига қадалгудек жуда кўп. Биламизки, ҳар қандай тарихий
чўғ каби қизил лаъл бор. шахс ҳақида ҳам ривоят ѐхуд афсона
Юқоридаги ҳикматлар ўзининг асрий яратилмайди. Ўзининг бутун умрини эл-
тараққиѐти мобайнида халқимизнинг юрт равнақи, она-Ватан осойишталиги,
миллий қиѐфаси тимсолига айланган, улар диѐримизнинг гуллаб-яшнашига бахшида
доимий равишда янгиланиб, тўлишиб, этган буюк зотларнинг номигина халқимиз
тобора гўзаллашиб ва бойиб келган. дилида, ҳикматларида муҳрланиб,
Афоризмларнинг энг муҳим боқийликка дахлдор сиймоларга айланади.
хусусиятларидан бири – тарбия Зеро, ривоятларда, ҳикматларда
воситаси эканлиги билан белгиланади. халқимизнинг қон-жонига сингиб кетган
Халқимиз томонидан яратилган яратувчилик ва бунѐдкорлик ғоялари ўз
ривоятлар, маталлар, ҳикматли сўзлар бадиий ифодасини топган. Бугунги кунда
масалан, Амир Темур, Алишер Навоий биз юксак технологиялар замонида,
сингари буюк боболаримизнинг эзгу илмий тафаккур ғоят тараққий этган
ишлари ҳақидаги ривоятлар, тарихий бир даврда яшамоқдамиз. Яъни,
қўшиқлар, тарихий достонлар, мақол ва глобаллашув жараѐни ҳаѐтимизга
ҳикматли сўзлар орқали ѐш авлод қанчалик чуқур кириб борар экан,
дунѐқараши шаклланади, тарихий мафкуранинг аҳамияти ҳам шу қадар
қадриятларни эъзозлаш анъанаси камол ошиб бораверади. Ҳикматли сўзлар,
топади, маънавий маданият маталлар, мақоллар ўз моҳиятига кўра
юксакликка кўтарилади. Чунки бу миллий мафкурани шакллантирувчи
асотирларда ўзига хос ғоя, мафкура қадриятлардан бири экан, улар
яширинган. Албатта, ғоятда бой бадиий глобаллашув жараѐни кундан-кунга авж
анъаналар маҳсули ҳисобланган халқ олиб, техника тараққиѐти мислсиз
оғзаки ижодиѐти, яъни халқимизнинг орзу- даражада ўсиб бораѐтган ҳозирги даврда
истаклари, эзгу ўйлари, ўзига хос турмуш ҳам ўз тарбиявий аҳамиятини сира
тарзи ҳамда ахлоқий қарашлари камайтирмайди. Чунки ҳикматлар –
мужассамлашган. Шунинг учун ҳам халқнинг бугунги куни ҳақида сўзлагани
ҳикматли сўзлар, маталлар, урф-одат, ва эскирмаганлиги учун у инсоннинг
анъана ва маросимлар халқимизнинг моҳиятида, руҳиятида яшайди. Бу руҳият
маънавий қиѐфасини кўрсатувчи кўзгугина мудроқ бўлиши мумкин, уни уйғотиш учун
эмас, балки миллий тарбиянинг муҳим ва эса Алишер Навоий хазратларининг
қудратли воситаларидан бири ҳaмдир. қуйидаги мисраларини;
Чунки бизга аждодларимиздан мерос Агар ҳикматга бўлса илтифотинг -

87