Page 11 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

ИНГЛИЗ ВА ЎЗБЕК ТИЛЛАРИДА АХБОРИЙ ХАТЛАРНИНГ
ЛИНГВОПРАГМАТИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Каримов Ривожиддин,
ЎзДЖТУ катта илмий ходим-изланувчиси

Калит сўзлар: тижорат, хат, ѐзишма, лисоний, расмий, матн, расмий мулоқот,
тижорий хат, хужжат, функционал.

Савдо ҳар қандай мамлакат мақсади кўзланади [1, б. 222]. Ахборот
иқтисодининг асосини ташкил қилувчи орқали ҳаракатлантирувчи (ҳаракатга
компонентлардан бири ҳисобланади. ундовчи) хатлар ҳам адресатнинг
Муваффақиятли расмий мулоқот ҳар фикрларини, ҳам предметли вазиятни
қандай савдо-сотиқ операцияларининг ўзгартиришга қаратилган. Бундай хатлар
самарадорлиги гаровидир. Мустақил матнлари умумий мақсадга эга бўлади.
Ўзбекистон Республикаси билан бошқа Унга кўра, адресат ўз фикр-
давлатлар ўртасидаги ҳар томонлама мулоҳазаларини ўзгартириши мумкин.
ҳамкорлик ва савдо ривожланиши Бунга у ахборотни етказиш орқали
шароитларида расмий мулоқотнинг эришади. Ахборот маълум қилиш,
маданиятлараро мулоқот воситаси тасдиқлаш каби турли нутқ актлари ва
сифатидаги аҳамияти янада ошади. макроматннинг тўлиқ тақдимоти орқали
Тижорий мулоқотда расмий тил етказилади.
бундай фаолият соҳасида асосий мулоқот Ахборот хатлари адресат билан
воситаси тарзида намоѐн бўлади. Доимо адресант ўртасидаги дастлабки мулоқот
кенгайиб борувчи тижорий ҳамкорлик ҳисобланади. Миллий йўналганлиги
инглиз тилидан халқаро мулоқот тили ва жиҳатидан ахборот етказишга қаратилган
ўзбек тилидан Ўзбекистон хатлар матнлари миллий (бир маданиятга
Республикасининг давлат тили сифатида тегишли) ва миллатлар аро, байналминал
фойдаланиши ушбу тиллардаги (яъни маданиятлараро) хатларга бўлинади.
тижорийлар расмий мулоқотининг Ахборот етказувчи расмий
лисоний хусусиятларини, уларнинг ўхшаш хатларнинг матнлари мазмунининг
ва фарқли томонларини аниқлаш ва умумийлиги, яъни нолисоний борлиқдаги
ўрганишни тақозо этмоқда. бирор бир нутқий вазиятнинг тил
Ўзбек ва инглиз тилида энг кенг воситалари орқали қайд этилиши билан
тарқалган расмий хизмат хатларини ажралиб туради. Бироқ уларнинг мазмуни
прагматик нуқтаи назардан ўрганиш, ҳар бир матнда турлича намоѐн этилиши
уларни асосан қуйидагича гуруҳлаш мумкин.
имконини беради: ахборот етказувчи, Тижорат хати адресатга таъсир
ҳаракатга ундовчи ва жавоб талаб этувчи, ўтказиш воситаси ва расмий мулоқот
ахборот орқали ҳаракатлантирувчи соҳасининг ажралмас таркибий қисми
(ҳаракатга ундовчи), декларатив ва бўлгани учун муайян коммуникатив-
ижтимоий хатлар. прагматик функцияни бажаради.
Хусусан, ахборий хатлар ҳар иккала Тижорий хат матни – бу
маданиятда ҳам адресатнинг вазият коммуникатив йўналганлик, мазмун ва
предмети ҳақидаги фикр-мулоҳазаларини, мантиқ жиҳатидан яхлитлик, боғлиқлик ва
тасаввурларини ўзгартириш каби тугал мазмун касб этиш, ахборий
мақсадларга йўналтирилган. Ҳаракатга аҳамиятлилик, модаллик ва
ундовчи ва жавоб талаб этувчи хизмат темпоралликни ўзида мужассам этган ѐзма
хатларида вазият предметини ўзгартириш асар. Бу сифатларнинг барчаси лисоний ва

10