Page 9 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

кўркам, ―pretty” - сулув сўзлари бир- сўзлар ишлатилади. Бу каби сўзлар адабий
бирига яқин маънода келса ҳам, турлича таржимада ҳисобга олиниши зарур.
қўлланади. Улар келишган - эркакларга, Лексик бирикмаларнинг танланиши
отларга, мебель қисмларига нисбатан, ким билан гаплашаѐтганига ҳам боғлиқ.
кўркам- аѐл кишига, гулларга нисбатан, Сўзловчига қарата мурожаат қилишда
гўзал - нейтрал сўз бўлиб, кўплаб луғат бойлигидан фойдаланишни тақозо
контекстда қўлланиши мумкин. Сўзлар этади. Инсон университетнинг
ўзининг янги ва эскирганлигига кўра ҳам аудиториясида бир ҳил, кичкина бола
фарқ қилади. Умуман айтадиган бўлсак, билан гаплашганда эса бошқача сўз
сўзлар - архаик, эскирган, нейтрал ва юритади.
замонавий бўлади. Ҳар бир тилда ўзига хос Кўпгина тилларда “baby talk” -
архаик ва эскирган сўзлар мавжуд бўлади. “бола тили” деб аталган нутқ тури
Баъзи ҳолларда таржимада замонавий мавжуд. Инглиз тилида, биз агар “Baby
сўзларни қўллаш тўғри келмаслиги wants milk” - “Бола сут ичишни
мумкин. Чунки бу каби сўзлар қабул хоҳлаяпти” ѐки “Daddy loves you” -
қилинмаган. Бошқа томондан, архаик “Даданг сени севади” каби гапларни
сўзлар жамиятнинг баъзи аъзолари эшитсак, дарҳол кичик болага
томонидан рад этилиши мумкин. Масалан: қаратилганини англаймиз. Кичик болалар
“thee” - “сени” ва “thou” “сен” билан оғзаки алоқа махсус грамматик
сўзларини қўлловчилар диний ѐки шу каби тузилишларни ўз ичига олиши ѐки товуш
сўзларни ишлатувчи маълум гуруҳга оид ўзгаришларини қўлланилиши ѐки
инсонлар бўлиши мумкин. Шу сабабдан бу ―болабоп‖ гаплар айтилиши мумкин.
каби сўзлар ҳозирги кунда таржимада Кичик бола билан гаплашилганда,
ишлатилмайди. “old man” - “қария‖ каби сўзлар ўрнига
Тилнинг луғатини ўрганаѐтиб, “dad” - “дада‖ қўлланилади, “mother” -
сўзларнинг маънолари нималарни “она”, сўзи ўрнига ―mammy” - “ойи”
англатиши, уларнинг эски ѐки янги, дейишади. Бундан ташқари луғат боланинг
ҳозирги луғатда нейтрал ўринда туришига тушунишини таъминлайдиган сўзларни ўз
эътибор қаратиш лозим. Таржимада баъзан ичига олади ва чегараланган бўлади.
эски ва янги сўзлар алмаштириб Ўсмирлар ҳам бир-бирлари билан
қўлланиши мумкин ва таржимон бу каби гаплашганда ўзига хос сўзларни
ҳолатларни назарда тутади. Таржима учун қўллашади. Катталар бу сўзларни
танланган энг яхши сўзлар - барча учун қўллашмайди. Ҳар қандай гуруҳда ҳамма
тушунарли сўзлардир. Сўзлар турли халқ тушунадиган луғат мавжуд бўлади,
маданиятлар ривожида ижобий ва салбий лекин улар фақат ѐши катта инсонлар
маънолар ташийди. Айтиб ўтганимиздек, томонидан қўлланилади. Албатта
ўта салбий маъноли сўзлар ўрнига таржимон махсус ѐшга тегишли
эвфемизмлар қўлланилади. Эвфемизмнинг луғатлардан қочиши аниқ ва ҳеч қандай ѐш
мавжудлиги ўша сўзнинг ўта салбий чегараларига тегишли бўлмаган, кўпчилик
маъноли эканидан далолат беради. Баъзи тушуна оладиган луғатдан фойдаланади.
маданиятларда ўлган инсон номини айтиш Баъзи тилларда аѐлларнинг ва
тақиқланади. Бошқаларида эса, болаларни эркакларнинг нутқлари орасида фарқлар
ўтган аждодлари номи билан аташ ижобий мавжуддир. Бу фарқлар оддий, чунки
муносабат белгисидир. Бундан ташқари, эркаклар бошқа, аѐллар бошқа нарсалар
ижобий табулар ҳам бўлиши мумкин. ҳақида сўзлашадилар. Эркакларнинг уй
Масалан: яҳудий аҳолиси ҳурмат билан қуриш, бизнес, сиѐсат, диний ҳуқуқлар ва
Худо номини эвфемистик йўл билан ҳоказо ўзлари банд бўлган касбга оид
ифодалайдилар. Бу исм оддий суҳбатларда махсус луғатлари мавжуд. Аѐлларнинг уй
қўлланилмай, осон, ―ҳаммадан улуғ‖ каби тутиш, тарбия, тикиш, пишириш ва

8