Page 51 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

ЎЗБЕК ТИЛИДА ИНТЕРНЕТ ЛУҒАТЛАРНИ ЯРАТИШ ДАВР ТАЛАБИ

Валиев Туйчи Қоржовович,
ҚарДУ катта ўқитувчиси

Калит сўзлар: лексикография, киберлексикография, интернет луғати, энциклопедия,
электрон луғати, кибернетика, компьютер, машина, корпус, информатика,
киберлексикографик корпус, ахборот, автоматик усул, оптимал технология, замонавий
информацион технология, лексикографик дастурлар.

Ҳар қандай жамиятнинг муайян ижтимоий муаммолар билан
тараққиѐт босқичига кўтарилиши илм- фан шуғулланувчи тилшунослик фани
ривожига янгича муносабатда бўлишни ривожига ҳам ўз таъсирини кўрсатмай
тақозо этади. Зеро, жамиятдаги қолмайди. Масалан, тилимизнинг ички
ривожланиш, тартиб-қоидалар, мулкка имкониятларини ахборот технологиялари
эгалик қилиш одамлар онги ва тизимида етарли даражада ишга солиш
тафаккурининг ўсишига, бир вақтнинг долзарблашганлиги фикримизнинг далили.
ўзида, эҳтиѐжларининг тобора ошиб Айниқса, ўзбек тилининг замонавий
боришига сабаб бўлади. киберлуғатларини яратиш долзарб масала
Ижтимоий муносабатлар қанчалик бўлиб, бу ўзбек лексикографиясининг,
ривожланган бўлса, ишлаб чиқариш, унинг маҳсули сифатидаги миллий
техника ва технология ҳам шунчалик Интернет луғатларининг жаҳон виртуал
юксалган бўлади, бу эса, ўз навбатида, олами билан боғланиш ва улардан
ижтимоий тараққиѐтнинг даражасини озиқланиш имконини беради.
белгилайди. Жамият тараққиѐти ижтимоий Лексикографиянинг янги
омилларнинг ривожланишига боғлиқ йўналишини ифодаловчи
бўлса, жамиятнинг ҳолати ундаги киберлексикографияни йўлга қўйиш
ижтимоий муносабатлар билан эҳтиѐжи тадқиқотчилар зиммасига аниқ
белгиланади. Ижтимоий вазифалар юкламоқда. Бугунги кундаги
муносабатларнинг ривожи, ўз навбатида, тараққиѐт ўзбек тилшунослигининг
ишлаб чиқарувчи кучларнинг, техника ва киберлексикография соҳасини
технологиянинг равнақига олиб келади. ривожлантириш, унинг имкониятларидан
Тараққиѐт негизида иқтисодий амалий фойдаланиш ва бу тармоқнинг
муносабат ва омиллар етакчи роль самарадорлигини оширишни талаб
ўйнайди. Ижтимоий-иқтисодий омиллар ва қилмоқда. Техник ва технологик зарурият
унинг бошқа шакллари бир-бирини ҳамда эҳтиѐж бу соҳанинг пайдо бўлиши
тўлдириб, яхлит тизимни ташкил этади. ва жадаллашувига олиб келди. Технологик
Жамиятда ижтимоий меҳнат тақсимоти жараѐнларнинг шиддатли тус олиши
асосида кишиларнинг эҳтиѐжларини натижасида олиб борилган турли усулдаги
қондириш учун керак бўладиган тажриба ва илмий ѐндашувлар
неъматларни яратишга йўналтирилган тилшуносликда киберлексикографиянинг
фаолият амалиѐтда намоѐн бўлади. энг замонавий ва самарали усулларини
Ривожланиш натижасида ялпи ички яратишга устувор тус бермоқда.
маҳсулот ва миллий даромад юзага келади. Фан ва техника ривожланиб борган
Бу эса жамият аъзолари билан биргаликда, сари ўзбек тилшунослиги ва унинг
иқтисодий тафаккур ва фаолият тармоқлари ҳам янгиланиб, такомиллашиб
омилларини белгилайди. Демак, маълум бораверади. Киберлексикография
бўладики, жамият тараққиѐти ижтимоий соҳасининг шаклланишида илмий-назарий
омиллар билан чамбарчас боғлиқ экан, тадқиқотлар, технологик лойиҳа ва

50