Page 53 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

соҳасида эришилган муайян ютуқлар, давр тезлаштиришни тақозо этди. Шу боисдан
талабларидан келиб чиққан ҳолда, ҳам луғат тузишда ахборот
луғатчиликнинг янги назарий технологияларидан кенг фойдаланилишга,
муаммоларига ҳам эътибор қаратишни уларни интернетда жойлаштириб, кейинги
тақозо этмоқда. Улар сирасида ўринда алоҳида соҳалар бўйича китоб
киберлексикография ва киберлуғатчилик шаклида фойдаланиш учун дастурлаш авж
муаммоси алоҳида ўрин тутади. олди.
Ўтган асрнинг иккинчи ярмида Замонавий лексикографиянинг
ривожланган хорижий мамлакатларда илғор соҳаси компьютерлашган Интернет
кибернетика фани шиддат билан луғати ѐки киберлексикографиядир. Бу
ривожланиб, унинг натижалари ишлаб интернет луғатларни тузиш ва матн билан
чиқаришга кенг татбиқ этила бошлади. ишлашга имконият яратади.
Ишлаб чиқариш жараѐнида синовдан ўтган Киберлуғатлар қидирув тизими асосида
замонавий технологиялар уларнинг янада ахборотларни тез ва сифатли олишга
такомиллаштирилиши, кибернетика хизмат қилади.
соҳасида янгидан-янги тадқиқотларнинг Ўзбек тилининг изоҳли луғатида
вужудга келиши учун замин яратди. кибернетика ―кибернетика [юн. kibernetike
Ахборот технологияларининг (techne) – бошқариш, дарғалик (маҳорати)]
ривожланиши жамият аъзоларидан 1 бошқарув жараѐнлари ҳамда машиналар,
техника ва технологияни пухта тирик организмлар ва жамиятда ахборот
ўзлаштиришни, электрон луғатлар яратиш маълумот узатишнинг умумий
ва уларни самарали қўллаш, тадқиқотлар қонуниятлари ҳақидаги фан. Техникавий
олиб бориш, ахборотни қайта ишлаш, кибернетика. Иктисодий кибернетика.
улардан тўлиқ фойдаланиш кўникмаларига Тиббиѐт кибернетикаси. Кибернетиканинг
эга бўлишни талаб этади. техник асосини электрон ҳисоблаш
Ахборотни қайта ишлаш жараѐнига машиналари ташкил этади. 2
автоматик усулларни татбиқ қилиш Информатикада: ахборот – маълумот
лексикология, лексикография соҳасида ҳам олиш, сақлаш ва уни қайта ишлашнинг
компьютер имкониятлари асосида махсус умумий қонунлари ҳақидаги фан‖ [10, 363]
оптимал технологиялар асосида ишлашни, сифатида изоҳланган бўлиб, бугунги кунда
луғатчиликка замонавий информацион у ―виртуал луғатлар, улар билан ишлаш
лексикографик дастурларни фаол ҳамда яратиш технологиялари‖ мазмунида
қўллашни тақозо этади. оммалашмоқда. Бунда соҳани Интернет
Лексикография соҳасининг тизими доирасида идрок этиш лозим.
компьютерлашиши шуни кўрсатадики, Бу ном ХХ асрнинг охирига келиб
фақат электрон луғатлар лексеманинг оммалашди. М.Карр киберлексикография
бутун моҳиятини тезкорлик билан (cyberlexicography) атамасини ―луғатларни
ўқувчига етказиш имкониятини беради. тузиш ѐки яратишда Интернетдан
Жамиятни ахборот фойдаланиш‖ деб таърифлаган. [2, 209-
технологияларининг қамраб олиши 221]. Интернетда куйидаги таянч сўзлар
лексикографияда замонавий – ѐрдамида қидирув компьютер дастурлари
киберлексикография йўналишининг пайдо билан танишиш мумкин (―Alta Vista‖,
бўлишига туртки берди. Маълумотларни ―Excite‖, ―Hotbot‖, ―InfoSeek‖, ―lycos‖,
қайта ишлаш тартибини ―Open Text―, ―WebCrawler‖,
автоматлаштириш, янги фаол ―InferenceFind‖). Интернетда
лексикографик системаларни яратиш, фойдаланувчига қидирувни
бунинг натижаси сифатида анъанавий енгиллаштирувчи бир нечта турли қидирув
луғатлардан автоматлашган (электрон) серверлари ѐки маълумот – қидирув
луғатлар яратишга ўтиш жараѐнини системалари (МҚС) мавжуд ва улар бир

52