Page 52 - 2-2017
P. 52
Хорижий филология. №2, 2017 йил
стандартлаштирилган ягона тизимлар энциклопедик ва янги типдаги соҳа
белгиловчи омил бўлиб хизмат қилиши луғатлари яратилди. Ўзбек
шубҳасиз. Техник-технологик лексикографиясида қўлга киритилган
ѐндашувнинг кучайиши, техникада янги ютуқлар ва давр талаби лексикологиянинг
тармоқларнинг вужудга келаѐтганлиги янги замонавий йўналиши ҳисобланадиган
киберлексикографиянинг пайдо бўлишига киберлексикографик тадқиқотлар асосида
олиб келмоқда. замонавий виртуал луғатлар яратишни
Техник-технологик ѐндашув талаб этмоқда. Ахборот технологиялари
полиграфик луғатлардан воз кечиб, асрида юз бераѐтган фан-техника
электрон луғатлардан фойдаланиш тараққиѐти киберлексикография соҳасини
заруратини кучайтирмоқда. Электрон луғатшунослик ва луғатчиликнинг илғор
луғатлар фойдаланувчилар учун қулай йўналиши сифатида шакллантириш
бўлиб, иқтисодий тежамкорлик билан бир заруриятини кун тартибига қўймоқда.
қаторда, ундан истаган тил ҳодисасини тез Айниқса, ўзбек компьютер
қидириб топиш, таҳрир қилиш, турли киберлексикографиясини йўлга қўйиш бу
вариантларидан, таржималаридан борадаги илк қадамлардан бўлиши
фойдаланиш имконини беради. Энг шубҳасиз. Замонавий тилшуносликнинг
муҳими, у очиқ бўлиб, доимий янгилаб ютуқлари асосида бугунги кунда ўзбек
бориш хусусиятига эга бўлади. тили луғатларини компьютер
Киберлексикография соҳасини технологиялари асосида қуриш ва қайта
ривожлантириш киберлуғатларнинг ўзбек ишлаш, унинг қўлланишини маълум бир
тилидаги тўлиқ ва тўлақонли базасини шароит, вазият учун моделлаштириш, она
яратиш, автоматик таҳрирлаш, ўзбек тилимиз компьютер моделларини
тилидан бошқа тилга ѐки аксинча таржима лингвистика ѐки бошқа соҳаларда қўллаш,
қилувчи мукаммал дастурларни яратишни техника таржимаси кабилар бўйича
тақозо этади. эришилаѐтган сезиларли ютуқлар
Киберлексикография компьютер киберлексикографияни йўлга қўйишга
таржимаси, таҳрири, таҳлили, электрон олиб келмоқда. Хусусан, ўзбек
луғат ва тезаурус, тил корпусларини лексикографиясининг бугунги ҳолати
яратишда ҳам аҳамиятли. Айниқса, унинг ҳатто тил корпуслари яратишга
замонавий электрон луғатлар тузиш ва ўтилаѐтганлиги билан аҳамиятли.
ундан фойдаланиш маданиятини Истиқлол арафаси ва
шакллантириш тил имкониятини мустақилликнинг илк даврида
эгаллашда самарадор эканлигини мамлакатимизда тилга ижтимоий ва
таъкидлаш жоиз. Хуллас, киберлуғатлар сиѐсий муносабат ҳам такомиллашиб
тил имкониятини нисбатан тўла ва кенг борди. Ўзбек тилига давлат тили
қамровли намоѐн қилиш ва эгаллашда мақомининг берилиши, давлат тили
анъанавий воситалардан кескин фарқ ҳақидаги қонуннинг қабул қилиниши
қилади. Бу мамлакатимизда фан ва жамият аъзолари онгида ҳам она тили,
техниканинг жадаллашуви натижасида миллий тилга муносабат борасида жиддий
тилшунослик бўйича тадқиқотларга янги ўзгаришлар ясади. Қолаверса,
турдаги техника ва технологияларни, республикамиз ҳаѐтининг барча
машина ва аппаратларни, электрон асбоб- соҳаларида юз бераѐтган катта
ускуналарни жорий этиш тезлашувини ўзгаришлар, ривожланган жуда кўп
тақозо этади. мамлакатлар билан алоқаларнинг тобора
Ўтган даврда ўзбек кучайиб бораѐтганлиги қисқа вақт
лексикографияси бўйича амалга мобайнида ўзбек тили, хусусан, унинг
оширилган тадқиқотлар ҳам самарали лексикаси ривожига сезиларли таъсир
бўлди. Бугунги кунда бир қанча кўп томли кўрсатди. Шунингдек, лексикография
51
