Page 11 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

шарҳи" (A Survey of Modernist Poetry, келтирилади. Бу таърифнинг нечоғлик
1927)да сўз юритилган эди. Ўтган асрнинг ҳақиқатга яқинлиги, масаланинг туб моҳияти
20-нчи йилларида "модернизм" ва ечими европа тилларидаги бошқа
тушунчасига эътибор қаратишнинг асосий қомуслар билан қиѐслаганда янада
сабаби, унинг семантик маъноси кўп ҳолларда ѐққолроқ кўринади.
у ҳақдаги тасаввурларга мутлақо зид Ғарб адабиѐтининг билимдони,
келарди. таниқли назариѐтчи олим ва педагог,
Бугунги кунда етарлича тушунарли профессор Л.Г.Андреев таҳрири остида
бўлган таъриф ва аниқ концепцияни ишлаб чиққан "Зарубежная литература XX века"
чиқиш зарурати, биринчи навбатда, йирик (1996) дарслигида "модернистик" атамасининг
тарихий-адабий йўналишларни тадқиқ кенг маънодаги таърифини ўқиймиз. Олим,
этувчи мутахассислар, тегишли дарслик ва дастлаб атаманинг этимологиясига жиддий
кўлланмалар яратганлар, модернгомга эътибор қаратади: "Ниҳоятда ноаниқ, мубхам
бағишланган назарий мақолалар бўлган "модернистик" (яъни "замонавий")
муаллифлари ва XX аср адабиѐти тарихидан атамаси XX аср санъатининг ҳар хил,
маъруза ўқиѐтган олий ўқув юртлари баъзида бир-биридан кескин фарқ қилувчи
лекторлари олдида турган долзарб муаммо ҳодисаларига таъсир кўрсатади".
бўлиб қолмоқда. Айнан уларга, олдинга Шунингдек, проф. В.М.Толмачев
қўйилган мақсад кўламининг кенглиги ѐки таҳриридаги "Зарубежная литература XX
жанр қонун-қоидаларини инобатга олган века" (2003) дарслигида мазкур тушунчанинг
ҳолда, "Модернизм" нима?" деган саволга бир неча варианти учрайди: "модернизм XX
жавоб бериш тўғри келади. аср адабиѐтининг умумий тавсифи
Умумлаштирувчи характерга эга сифатида бир нечта ўлчовларда мавжуд";
тадқиқотлар, танқидий мақолалар, "модернгом — бу модернистик уюшмалар,
дарсликларда ушбу мураккаб ва чигал амалиѐтлар, мурожаатномалар, дастурлар,
саволга нисбатан тўғри ва аниқ, энг муҳими номланишлар..."; "модернизм - параллел
тушунарли жавоб берилаяпти дейиш равишда мавжуд бўлган матнларнинг кўп
мумкин. Шу боисдан ҳам, модернизмни бир овозлилиги"; ѐки "модернюм - XX аср
бутун яхлит ҳолда, ўзига хос саньатининг маданиятшунослик руҳидаги
хусусиятларга эга бадиий ҳодиса сифатида, умумий тавсифи" ва ҳоказо.
қолаверса, модернизмни умумий маънода Проф. Н.П.Михальская "Модернизм
таърифини, қисқа ва аниқ ифодасини топиш в зарубежной литературе" (1998)
учун, энг аввало, қомусий луғат ва дарслигида: "Модернизм атамасидан XX
дарсликларга мурожаат қилиш мақсадга аср санъатида янги ҳодисаларни белгилаш
мувофиқ бўларди. Таъкидлаш жоизки, учун фойдаланилади: шу тариқа -
модернгом ва модерн адабиѐтини тўлиқ турларнинг бири сифатида адабиѐтда ҳам
тавсифловчи дарслик, ўқув қўлланма ва кўлланилади. "Модерн" (франц. moderne)
антологиялар ўзбек адабиѐтшунослигида сўзи "замонавий" маънони англатади", деб
яратилмаганлиги аудиторияда бирмунча таъкидлайди.
қийинчилик туғдирмоқда. Адабиѐтшунос А.Н.Николюкин
Шу ўринда, профессор Д.Қуронов таҳриридаги "Литературная энциклопедия
таҳриридаги "Адабиѐтшунослик лугати" терминов и поиятий" (2001) китобида таниқли
(2010) да: "Модернизм (франц. moderne - рус адабиѐтшунос А.М.Зверев учта, яъни
энг янги, замонавий) - XIX аср охири - XX "йўналиш (направление)", "тизим (система)"
аср бошларида оммалашган термин, санъат ва "усул (метод)" маъноларини устомонлик
ва адабиѐтда декандансдан кейин майдонга билан бирлаштираркан. "Модернизмнинг
чиққан нореалистик оқимларнинг умумий эстетик интилиш ва асосий ғояларини
номи сифатида тушунилади", деган таърифлаб берувчи дастуриламал хужжат
бирмунча аниқ таърифи берилган. йўқлигига қарамасдан, Ғарб ва Россия бадиий
Шунингдек, модернизмга нисбатан маданиятида ушбу йўналишнинг ривож
муаллифнинг субъектив фикрлари ҳам топипш унга хос бўлган хусусиятлар

10