Page 16 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

модернизм билан "классик модернизм" ва Хуллас, ѐндашувларнинг, нуқтаи
"юксак модернизм" тушунчаларини боғлаш назарларнинг кўплигига карамасдан, тан
нафақат назарий жиҳатдан асослаб берилган, олиш керакки, "модернизм" тушунчаси
балки амалиѐтга ҳам татбиқ этилган. Бу ерда, ўзининг аниқ ифодаланмаганлиги ва
ушбу номлар модернпизмга қўйилаѐтган шартлилиги билан муайян чегара ва
талабларга қанчалик жавоб бериши, мезонларга эга. Турли ѐндашув, манба,
модернизмга қанчалик яқинлиги хусусида концепцияларни қиѐсий - типологик
фикр туғилиши табиий. Бирок, модернизм аснода тадқиқ қилиш, қолаверса
адабиѐтининг ѐрқин намояндалари қай тадқиқотчининг шахсий позицияси
даражада намуна, андоза сифатида талабга модернизмнинг туб моҳиятини, муайян
жавоб беради? Бадиий ижодни юзаки, эстетик тамойилларни аниқлашга, хронологик
чуқурлашмасдан кўриб чиққанимизда ҳам, чегараларни белгилашга имкон беради.
улар ҳар хил, баъзида бир-биридан кескин Мақолада келтирилган мисоллар ва
фарқ қилувчи матнлар яратганлиги маълум фикр-мулоҳазалар асосан Ғарбий Европа ва
бўлади ва матнларнинг барчасини АҚШ адабиѐти тарихига, аниқроқ қилиб
"модернизм руҳида яратилган" деб бўлмайди. айтганда, инглиз ва америка адабиѐтига
Бунга мисол тариқасида Ж.Жойснинг тегишлидир. Боз устига, "модернизм"
"Қувғиндилар" (Exiles, 1918) пьесасини, тушунчасига конкрет маънога эга ва татбиқ
"Дублинликлар", "Мусаввирнинг ѐшлиьсдаги этилшпининг соҳаси аниқ бўлган илмий
портрети" (A Portrait Of The Artist As A Young атамадек қараш керак эмас. Унга ўзига хос
Man, 1914) романларини, Т.С.Элиотнинг мифологема ѐки синкретик, метафорик, кўп
"Қария Опоссум ѐзган мушуклар ҳақида маъноли, кўлланилиш доираси кенг
китоб" (Old Possum"s book of practical cats, тушунчадек муносабатда бўлиш лозим.
1939) номли шеърлар тўпламини, Янада аниқроқ қилиб айтганда, модернизм
"Ибодатхонадаги қотиллик" (Murder in the бадиий ҳодиса сифатида асло миф ѐки
cathedral, 1935) шеърий трагедиясини, хаѐлий нарса эмас, гарчанд уни илмий-
Виржиния Вулфнинг "Миссис Дэллоуэй" назарий, илмий-амалий жиҳатдан тахдил ва
(Mrs. Dalloway, 1925), ва ҳоказо асарларини тадқиқ қилиш анча қийин бўлса-да, кейинги
кўрсатишимиз мумкин. пайтда модернизмга нисбатан қизиқишнинг
Шу тариқа, конкрет матнларга ортиши табиий ҳолдир, чунки XX аср тугаши
мурожаат қилиш, улардан фойдаланиш, биланоқ айнан модернизм йигирманчи юз
мисол қилиб кўрсатиш "модернист ѐзувчи" йилликнинг маданий қиѐфасини ва бадиий
тушунчасини шартли, изоҳталаб қилиб адабиѐт ривожланишининг йўлини белгилаб
қўяди. Бошқа жиҳатдан эса, "Улисс", берганлиги аѐн бўлди. Тан олиш керак,
"Ҳосилсиз замин" (The Waste land, 1922), модернизм ҳақида бизнинг
"Орландо" (Orlando, 1928), "Йўқотилган тушунчаларимиз етарлича эмас, модернизм
вактни ахтариб", шубхасиз, модернизм учун атамасидан фойдаланиш доираси ҳам тор.
муқаддас асар хисобланади, уни модернизм Шу боис, биринчи навбатда модернизм
адабиѐтининг ѐрқин намуналари деб адабиѐтини чуқур ўрганиш, модернизм руҳида
асослаш, қолаверса иқтибос ва кенг изоҳлар яратилган матнларни атрофлича тадқиқ
келтириш мумкин. қилиш лозим бўлади.

Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Хализев В.Е. Теория литературм: учеб. 2-е изд. - М.: Высшая школа., 2000.
2. Д.Қуронов, З.Мамажонов, М.Шералиева. Адабиѐтшунослик луғати / Д.Куронов умумий
таҳрири остида. — Тошкент: Akademnashr, 2010 йил. -400 6.
3. Зарубежная литература XX века: Учеб. / Л.Г.Андреев, А.В.Карельский, Н.С.Павлова и др.;
под. ред. Л.Г.Андреева. - М.: Высшая школа, 1996.

15