Page 49 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

даврда ҳаттоки ушбу тил соҳасида муносабати ҳам тўлиқ аниқланмаган,
унутилган эди [5, 298-299]. Бундан унинг бошқа релевант ўзига хос қирралари
ташқари, КТС атамаси турли хил ва ўрганилмаган. Буларнинг барчаси КТС
кўпинча ноаниқ маъноларда қўлланилади. турларини янада чуқурроқ тадқиқ этишни
―Жаргон, арго, махсус тил, сленг ва шунга тақозо этади.
кўплаб ўхшаш тушунчалар таърифда Баъзи тадқиқотчилар томонидан КТС
зарурий терминологик қатъийлигига эга луғат элементларининг онгли равишда
эмас. Улар асосан тартибсиз қўлланилиб, фақатгина услубий нуқтаи назардан,
бир-бири билан ўрин алмашишади ѐки жумладан, ифодалилик ва янгилик
аниқ бир маънони ифодаламасдан, баъзи мақсадида фойдаланилиши сифатида
ҳолларда тескари талқин этилади‖ [6, 440- кўриб чиқилади.
441]. Кўпинча КТС тил бирликлари тил
Шундай қилиб, муаммонинг соҳиблари алоҳида ижтимоий ва саноат-
қийинчилик туғдирадиган жиҳати касбий гуруҳларнинг индивидуал (ѐки
тилшуносликнинг мазкур қисмида индивидуал-корпоратив) ижодининг
терминологик якдилликнинг йўқлигидир. маҳсули сифатида талқин этилади.
Шу боис, КТС масаласининг, хусусан, Бошқача қилиб айтганда, бу бирликлар у
инглиз тилида етарли даражада ишлаб ѐки бу мулоқот муҳитига мансуб кишилар
чиқилмаганлигини эътироф этиш мумкин. дунѐқарашининг тил ифодаси сифатида
Махсус тил соҳаси структурасининг хизмат қилади.
мураккаблиги (бунга турфа хил Адабий тилга нисбатан айрим
маркировка қилинган нутқий дискурслар, тадқиқотчилар КТСнинг адабий муомала
социал шевалар, арго, жаргонларни чегарасида туради, деб ҳисоблашса,
киритиш мумкин) ва унинг талқинидаги бошқалари уни адабий ифоданинг
ҳар хил ѐндашув қуйидаги терминологик белгиланган меъѐрлари ва воситалари
тушунчалар ишлатилишига олиб келди: чегарасидан ташқарига олиб чиқишади,
касбий тил, касбий арго, касбий оддий учинчи гуруҳ олимлари эса КТС лексикаси
халқ тили, касбий нутқнинг арготик ва фразеологиясининг аксар қисмини
сўзлари, касбий (терминологик) жаргон, адабий тилга киритишади.
касбий лаҳжалар, касбий шева, махсус Қатор олимлар КТСнинг
сленг ва бошқалар. дифференциал белгиларини тавсифлашда
Бир гуруҳ тадқиқотчилар КТС унинг ўзига хос лингвистик табиатини
моҳиятини англашга уринсалар, назардан четда қолдиришади ва фақат
қолганлари уни таърифлаш, ундаги социологик позициялардан келиб
релевант семантик-грамматик белгиларни чиқишади, яъни КТС талқинининг асосий
аниқлашга интиладилар. босиқчларидан бири ўлароқ бу тил
Бир қатор лингвистлар томонидан ҳодисасининг ―иқтисодий базасини‖
КТС тизимида сўз ҳосил қилиш кўрсатишади.
масалалари унинг оддий халқ нутқи нуқтаи КТСни англашда оптимал вариант бу
назаридан пасайтирилиши жиҳатидан уни терминология ва умумадабий содда
кўриб чиқилди. тил ўртасидаги бирор бир касб қирралари
КТСнинг табиати тиллараро билан чегараланган махсус тил соҳаси
ҳамкорлик жиҳатидан ҳам кўриб чиқилди. сифатида кўриб чиқиш ҳисобланади.
Ёзувчилар тили ва услуби таҳлилига Касбий тил соҳаси лексикаси
бағишланган тадқиқотларда ҳам КТС (фразеологияси) терминологик (махсус) ва
муаммоси атрофлича ўрганилди [4, 418]. содда тил соҳаости гуруҳларини фарқлаш
Бироқ шу вақтга қадар КТСнинг заруратини қатор олимлар эътироф
миллий тил соҳасидаги ўрни ва роли, этишган [7, 14-15; ва бошқалар]. Шу
унинг табиати хусусида умумий нуқтаи муносабат билан П.Дж. Митчелл [8, 64-73]
назар шаклланмади. Миллий тилнинг КТСнинг асосий белгилари сирасига
КТСга нисбатан (худди тескариси каби) махсус ѐпиқлик мавжудлиги, ижтимоий

48