Page 99 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

Бундан ташқари, мурожаат пропозиция модал мазмунига тўғридан-
вазифасидаги do(don‘t) you know тўғри таъсир ўтказмаслиги ҳақидаги
кўринишидаги қурилмалар that олмоши фикрига таянишдир[16:9]. Сўзловчи, ушбу
воситасида янги пропозицияни бирликлардан фойдаланаѐтиб, гап
шакллантириши кузатилади: пропозиция доирасидан чиқади ва
You‘re priceless, do you know that? метакоммуникация усулида айтилаѐтган
[7:753]; And that‘s what he‘s trying to do фикрга нисбатан ўз муносабатини
with me and I‘m trying to understand – do тингловчига етказади[16:16]. Шунга
you see that, mother; I hate you. Do you биноан, тасдиқ шаклидаги мурожаат
understand that? I despise you[14:417]. қурилмалари адресат тафаккур доирасига
Савол семаси кўпинча do ѐрдамчи таъсир қилиб, констатив нутқий акти
феълининг иштирокисиз фаоллашадиган мазмунини қатъийлаштиришини қайд
қурилмаларда ҳам сақланиб қолади: этиш зарур, деб ҳисоблаймиз.
He‘s staying behind, you know?; You Қайд этиш лозимки, мазкур гуруҳга
got one hell of a big mouth, Lizzie, hear me? оид бирликларнинг нутқий тузилма
[10:395]; We used to say they‘d one good прагматик мазмуни шаклланишидаги роли
hand between them, remember? [10:249]; She кўп жиҳатдан уларнинг тузилма таркибида
walks out on him, imagine? [10:243]. эгаллайдиган ўрнига боғлиқ. Ҳарҳолда,
Юқорида эслатилган шаклдаги операторларнинг бажарадиган вазифаси
қурилмаларнинг нутқий тузилма асосан прагматик ва фатик хусусиятга эга.
таркибида ажратилган ҳолда қўлланиши, Гапнинг бошланиш қисмидан ўрин
уларнинг вазифасини ўзгартирмайди: оладиган you see, you know, you hear, you
We thought of it as being simply one understand каби воситалар қуйидаги
more example of our freakishness… And we прагматик вазифаларни бажарадилар:
may have been right at that. You know; You 1) констатив нутқий акти
must telephone the police. I don‘t have to be мазмунидаги таъкид маъносини юмшатиш.
involved. You understand? [9:473]; I agree… Бунда улар, масалан, Iꞌm sorry to say, but
but that‘s all I get out of it. See? [15:131]. шаклини олиб, ҳурмат кўрсаткичига
Худди шу турдаги операторларнинг айланиши мумкин. Бироқ, you see, you
that ва it олмошлари ѐрдамида янги know операторларнинг фаоллашуви
пропозицияни шакллантириш имконияти кўпчилик вазиятларда сўзловчининг
ҳам нутқ жараѐнида воқеланади: етказаѐтган хабари тингловчига салбий
That was a very bad thing you did to таъсир кўрсатишига ишониши билан
little Charlie, you know that[10:423]; I боғлиқ:
screamed all the way down the street; ―It‘s You see, I must be alone in the way
my quadge-my quadge. Get it?‖ [5:107]. one can be in what you called hell[9:363];
Тасдиқ шаклидаги мурожаат You know, father, I can‘t help thinking there
лексик-синтактик қурилмалар гуруҳини was something wrong about the advice you
you know, you see, you hear, you understand gave me[17:218]; You understand, what you
бирикмалари ташкил қилади. Ушбу said at the beginning wasn‘t entirely off the
қурилмаларнинг мулоқот матнида point[9:467].
қўлланишини, одатда, суҳбатдош Ушбу турдаги операторлар,
диққатини тортишга йўналтирилган шунингдек, эътирознинг таъкидсиз
мурожаат вазифаси билан боғлайдилар, билдирилишига замин яратади[18:96]:
алоҳида ҳолатларда ушбу операторларнинг ― I wasn‘t keeping her a prisoner.
берилаѐтган хабарнинг муҳимлигига ― You know, in a way you
ишора қилиши қайд этилади. Лекин ушбу were[9:519];
предикатларнинг қўлланиши хабарнинг Emily: I figure that it‘s just the way a
ростлигига берилаѐтган баҳони ошириши person‘s born.
ҳам кузатилади. Маъқули, айрим George: Yeah. But you see, I want to
тилшуносларнинг ушбу операторларнинг be a farmer, and my uncle Luke says

98