Page 104 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

ardoqlash va iltifot belgilari sifatida ijobiy keltirilgan o‘ziga xos alohidaliklarning tilda
baholaydi. Arab davlatlari madaniyatida esa aks etishini o‘rganish lingvokulturologiyaning
quyosh yoz paytida ularni qiyin ahvolga asosiy vazifalaridan biridir.
soluvchi jazirama haroratga tenglashtirib, Hozirgi vaqtda lingvokulturologiya
salbiy baholanadi. Demak, quyoshni faqat jahon, xususan, rus, o‘zbek tilshunosligida
tabiat hodisasi emas, balki madaniyat mahsuli eng rivojlangan yo‘nalishlardan biri bo‘lib, bu
sifatida tushunsa bo‘ladi. borada bir qancha o‘quv qo‘llanmalar
Janubda yashovchi xalqlar yaratilgan. Tilshunoslarning e‘tirof
madaniyatida oy alohida e‘tirof bilan tilga etilishicha, ularning orasida eng mashhuri
olinadi. Ruslar ongida u qorong‘ilik, oxirat V.A. Maslova tomonidan yaratilgan o'quv
bilan bog‘lanib, ba‘zida hayot- va momot qo'llanma hisoblanadi. Mazkur o‘quv
bilan (жить «под луной», » в подлунном qo‘llanmada lingvokulturoligiya sohasining
мире» - hammaning hayoti birdek sharoitda metodlari, obyekti va predmeti, yo‘nalishlari
kechadi) tasavvur qilinsa, oy nuri boshqa yoritib berilgan, muayyan til birligini
slavyanlarda homilador hamda norasidalar lingvokulturologik tahlil qilish namunalari
uchun havfli, ziyon keltiradigan hodisaga ko‘rsatilgan [1. 208].
taqqoslanadi. Vetnamliklarda esa boshqa Lingvokulturologik yondashuvdagi
janubiy Osiyo xalqlaridagi kabi oyga tadqiqotlar o‘zbek tilshunosligida oxirgi o‘n
munosabat tomoman boshqacha, ya‘ni ular oy yilliklarda paydo bo‘la boshladi. Professor
kalendari bo‘yicha yashashadi, maxsus N. Mahmudovning ―Tilning mukammal
nishonlanadigan Oy bayrami bolalarning tadqiqi va yo‘llarini izlab…‖ nomli
sevimli bayrami hisoblanadi. Go‘zal, nozik va maloqasida lingvokulturologiya, umuman,
beg‘ubor yosh qizlar oyga o‘xshatiladi, antropotsentrik paradigmaning mohiyati va
sevishganlar oy yorug‘ida guringlashib, unga bu boradagi muammolar chuqur va asosli
bag‘ishlab she‘rlar to‘qishadi va qo‘shiqlar yoritib beriladi. Ushbu maqolani o‘zbek
aytishadi. Shuning uchun Vetnam xalqi tilshunosligida lingvokulturologiya haqida
hayotidagi barcha ezguliklarni oy orqali jiddiy mulohazalar bayon qilingan birinchi
tasavvur etadilar. asar sifatida baholash mumkin. Maqolada
Shu kabi oyga munosabat - o‘zbek lingvokulturologik nazariyaning shakllanishi
xalqiga ham mansub ekanligini alohida uchun hizmat qilgan omillar, undagi asosiy
ta‘kidlash lozim. Chunki o‘zbeklarda oy tushunchalar, ularning talqinidagi har xilliklar
quyoshdan nur olib, yog‘du soluvchi samoviy haqida juda asosli mulohazalar aytilgan [2. 3-
jismgina emas (―oyni etak bilan yopib 16].
bo‘lmaydi‖ - maqol), balki ―go‘zal, chiroyli Xulosa qilib aytganda, XIX asrda
yuz‖ ( oy yuzini qora chimmat zulmidan V.Gumboltdning til va tafakkur
qutiltirg‘il. ―juda go‘zal, juda ham chiroyli‖) munosabatlarini o‘rganishda millat
(―Oy desa oyga, kun desa kunga o‘xshaydi‖), madaniyatiga asosiy e‘tibor berilishi lozimligi
safarga ketayotgan kimsaga yaxshilik tilash haqidagi mulohazalari XX asrning 90-
(―Oy borib omon qayt‖) ma‘nolarida yillarida qator tilshunoslar tomonidan yangi
ishlatiladi [5, 205]. Shuni aytib o‘tish joizki, fan lingvokulturologiyaning yuzaga kelishiga
rus xalqida ham ―лицо как луна‖ iborasi sabab bo‘lib, ushbu fan hozirgi zamon
go‘zalikka tan berishni anglatadi . tilshunosligida o‘ta tez sur‘atlarda rivojlanib,
Bunga o‘xshagan misollarni boshqa umumiy tilshunoslikdan alohida o‘rin
xalqlar madaniyatida ham uchratish mumkin. egalladi.
Turli xalqlar madaniyatida mavjud yuqorida

Adabiyotlar ro‘yxati:
1. Maslova V.A. Lingvokulturologiya: Ucheb. Posobie. – M.: Academia, 2001-208s.
2. Mahmudov N. – Tilning mukammal tadqiqi yo‘llarini izlab…// O‘zbek tili va adabiyoti.-
Toshkent, 2012.-№5.-B. 3-16.

103