Page 10 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

REPORTS МАҚОЛАЛАР

ЎЗБЕК ТИЛШУНОСЛИГИНИНГ МУСТАҚИЛЛИК
ЙИЛЛАРИДАГИ ТАРАҚҚИЁТИ ҲАҚИДА

Йўлдошев Бекмурод,
Самарқанд давлат университети профессори

Калит сўзлар: буржуа фани, марксистик методологияга ѐт фан, компонент,
формал-функционал, антропоцентрик талқин.

Республикамизнинг мустақилликка Ўзбекистон дипломатик муносабатлар
эришганига бу йил чорак аср тўлади. Бу ўрнатган. Ана шунга ўхшаш ютуқларнинг
тарих учун қисқа муддат бўлса-да, аммо барчаси мамлакатимизнинг муқаддас
ана шу даврда мамлакатимиз иқтисодий- тимсоли бўлган миллий тилимизнинг ҳам
сиѐсий, маданий-маърифий ҳаѐтида жуда дунѐ бўйлаб катта обрў-эътибор топишига
улкан ўзгаришлар содир бўлди. Собиқ мустаҳкам замин ҳозирлади. Ана шундай
шўролар тузуми 70 йил давомида шароитда давлат тили бўлган ўзбек
миллатларни ягона социалистик миллатга тилининг ички лексик-грамматик
бирлаштиришдек бемаъни сиѐсатни тузилиши, тарихий тараққиѐт
юритгани учун миллий қадриятларимиз, босқичларини ўрганувчи тилшунослик
маънавий анъаналаримиз унутилар фани ҳам тез суръатлар билан ривожлана
даражага келиб қолган эди. Мустақиллик бошлади. Президентимиз И.А.Каримов
йилларига келиб аждодларимиз қолдирган таъкидлаганидек, ―биз аждодлардан
бой маданий-маънавий меросимизни авлодларга ўтиб келаѐтган бебаҳо
оммалаштириш, уларнинг жаҳон бойликнинг ворислари сифатида она
тамаддунида тутган ўрнини белгилаш тилимизни асраб-авайлашимиз, уни
имконияти вужудга келди. Бу ўринда Абу бойитиш, нуфузини янада ошириш устида
Райҳон Беруний, Абу Наср Форобий, Абу доимий ишлашимиз зарур. Айниқса,
Али ибн Сино, Абдуҳолиқ Ғиждувоний, фундаментал фанлар, замонавий
Имом ал Бухорий, Маҳмуд Кошғарий, коммуникация ва ахборот технологиялари,
Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад банк-молия тизими каби ўта муҳим
Бобур, Муҳаммад Ризо Огаҳий каби буюк соҳаларда она тилимизнинг қўлланиш
алломаларнинг бой илмий ва бадиий доирасини кенгайтириш, этимологик ва
меросини ўрганиш соҳасида амалга қиѐсий луғатлар нашр этиш, зарур атама ва
оширилган салмоқли бунѐдкорлик иборалар, тушунча ва категорияларни
ишларини кўз олдимизга келтиришнинг ишлаб чиқиш, бир сўз билан айтганда,
ўзи кифоя. Бу даврга келиб асрлар ўзбек тилини илмий асосда ҳар томонлама
давомида онгимизда сингиб қолган ривожлантириш...‖ [1] чора-тадбирларини
мутелик, қарамлик психологияси ўрнини кўришимиз лозим бўлади.
аста-секинлик билан эркинлик, Мустақиллик йилларига келиб
ижодкорлик, фидоийлик психологияси собиқ шўролар даврида ҳукмрон бўлган
эгаллай бошлади. рус тилшунослиги андозалари асосида
Ўзбекистон Республикаси тилимизнинг фонетик, грамматик ва
мустақил, суверен давлат сифатида БМТ луғавий тизимини ўрганишдек зарарли
аъзолигига қабул қилинди, ҳозирги кунга анъанадан воз кечилди. ХХ асрда ягона
келиб 160 дан ортиқ мамлакатлар билан фан методологиясига айланиб улгурган
9