Page 17 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

ЎЗБЕКИСТОНДА ТАРЖИМА ВА ТАРЖИМАШУНОСЛИК
(1991-2016 йиллар)

Холбеков Муҳаммаджон,
Жиззах давлат педагогика институти профессори

Калит сўзлар: таржима, таржимашунослик, адабиѐт, асар, илмий мақола, роман.

Жаҳон цивилизацияси тарихида XX рақобат қила оладиган таржимачилик
аср – ―таржима асри‖ (П.-Ф. Кайе) деган мактаби майдонга келди. Ҳатто, ЮНЕСКО
ном олди. Нафсиламбр, минг йиллик тассарруфидаги ФИТ (Халқаро
тарихга эга бўлган ўзбек таржимачилиги таржимонлар федерацияси)
ҳам ўтган асрда мисли кўрилмаган симпозиумларида ҳам ўзбек таржима ва
натижаларга эришди, жаҳон адабиѐтининг таржимашунослик мактаби ҳақида илиқ
1
шоҳ асарлари билан халқимизни фикрлар билдирилди .
таништирди. Аср давомида Чўлпоннинг Мустақиллик бадиий ижоднинг
Шекспир (―Ҳамлет‖)дан, Усмон барча жабҳалари каби таржимага ҳам кенг
Носирнинг Лермонтов (―Демон‖)дан, йўл очди, таржимон ва
Ойбекнинг Пушкин (―Евгений таржмашуносларимиз учун жаҳонга чиқиш
Онегин‖)дан, Эркин Воҳидовнинг Гѐте имкониятлари яратилди. Ўтган йигирма
(―Фауст‖)дан, Абдулла Ориповнинг Данте беш йил ичида ижоднинг тасвирий санъат,
(―Дўзах‖)дан, Қодир Мирмуҳамедовнинг мусиқа ва қўшиқ турлари бўйича жаҳон
Ҳомер (―Илиада‖)дан қилган таржималари майдонига чиқдик, десак муболаға
адабиѐтимиз тарихида муҳим воқеалар бўлмайди. Аммо юксак бадиий ва таржима
бўлди, қолаверса, юқоридаги асарларнинг асарлари яратиш борасида жаҳон адабий
тилимиздаги барқарор таржималарига жараѐнидан ҳали ўз ўрнимизни топа
айланди. олганимизча йўқ. Пировард натижада бой
ХХ асрнинг иккинчи яримига келиб тажриба ва имкониятларга эга бўлган
бадиий таржима тушунчаси ѐнида илмий таржимачилигимиз мустақилликнинг
таржима, машина таржимаси, синхрон дастлабки йилларида бир қадар турғунлик
таржима каби янги йўналишлар пайдо даврини бошидан кечирди. Демоқчиманки,
бўлди. Муҳими, таржима асарларининг бу йилларда таржимашуносларимиз
сифат даражасини аниқловчи, унга баҳо ФИТнинг Москва (1993), Лондон (1995),
берувчи таржима назарияси фани юзага Геттенген (1996), Мельбурн (1998),
келди. Ўтган асрнинг етмишинчи Ванкувере (2002), Тампере (2005)
йилларига келиб республикамиз олий ўқув конгрессларида иштирок қилмади ѐки
юртларининг филология ва журналистика таржиманинг назарий муаммоларига
факультетларида таржима назарияси ва бағишланган йирик монографик
амалиѐти курси ўқитила бошланди. тадқиқотлар (Қ.Мусаевнинг ―Таржима
Ўзбекистон ѐзувчилар уюшмаси қошида назарияси асослари‖ (2005) ва
бадиий таржима секцияси, Фанлар Б.Илѐсовнинг ―Искусство поэтического
академиясининг тил ва адабиѐт перевода‖ (2007) монографиясини ҳисобга
институтида таржима назарияси сектори, олмаганда) яратишмади. Ёзувчилар
Тошкент давлат университети (ҳозирги уюшмаси қошидаги таржима секциясининг
ЎзМУ) да таржима назарияси кафедраси йиллик ҳисоботлари ҳам ўзининг олдинги
фаолият кўрсата бошлади. Хуллас, кўп ижодкорлик шижоатини йўқотди.
ўтмай Ўзбекистонда ҳам собиқ иттифоқ ва
хорижий мамлакатлардаги таржима ва
таржимашунослик марказлари билан 1 Қаранг.: Babel. Revue internationale de la traduction. Vol.
XXIV, 1978, № 3-4, p. 144-149.
16