Page 21 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

―Шекспир бепоѐн…‖ деган ҳикмат кишининг нафасидан, шу кишининг
бор. Бу калима буюк немис шоири Иоханн шарофати туфайли эришдим‖, деди...
Вольфганг Гѐте қаламига мансуб. Энди шоир Жамол Камол
Дарҳақиқат, инглиз уйғониш (ренессанс) таржималари ҳақида икки оғиз сўз.
даври адабиѐти ва театр санъатининг улуғ Маълумки, ҳар қандай таржима ўз
намояндаси Уильям Шекспир мероси мана даврининг маҳсули, ватан адабиѐти
тўрт асрдирки дунѐ халқларини ўзига ром намуналари каби замонасига хизмат
қилиб келмоқда. Ватанимиз Ўзбекистонда қилади. Агар у ҳақиқий санъат асарига
ҳам Шекспир номи, унинг асарлари айланган тақдирда асрлар оша яшаб,
маълум ва машҳур бўлиб, китобхон ҳамда мумтоз адабиѐтнинг ѐрқин намунаси бўлиб
томошабин қалбидан чуқур жой олган. қолиши ҳам мумкин. Бунга ўзбек таржима
Тўғриси, ўзбек драматургияси ва театр адабиѐти тарихидан Огаҳий, Чўлпон,
санъатини, унинг равнақини Шекспир Ойбек, Усмон Носир, Ғафур Ғулом,
меросисиз тасаввур қилиш мушкул. Ўтган Миртемир, Мирзакалон Исмоилий, Озод
саксон йил ичида Шекспир яратган шоҳ Шарофиддинов, Эркин Воҳидов, Абдулла
асарларнинг қарийб барчаси тилимизга Орипов, Қодир Мирмуҳамедов, Иброҳим
ўгирилиб, қатор нашрларда Ғафуров қаламига мансуб таржималарни
китобхонларимизга тортиқ этилди. мисол келтирсак бўлади. Шекспир
Мустақиллик даврида ―Фан‖ ижодидан таржима қилиш тажрибаси
нашриѐти Шекспир асарларининг шоир ҳақида гапирадиган бўлсак, адибнинг
Жамол Камол таржимасида уч жилдли ―Ҳамлет‖ (―Hamlet‖, 1600-1601) фожиаси
5
―Сайланма‖сини чоп этиб, бу борада яна дунѐ тилларига энг кўп ва хўп таржима
бир хайрли ишни амалга оширди. қилинган асар ҳисобланади. Дарҳақиқат,
Дарвоқе, Ўзбекистон халқ шоири, асарда ўқувчи ва томошабин қалбини
таниқли таржимон Жамол Камол жумбушга келтирувчи нуқта – бу Ҳамлет
―Шекспир меросига шунчаки хавас билан монологидир. Ҳаѐтда беҳисоб фисқу
қарамади, балки ижодкор сифатида, ўзини фужурлар билан тўқнаш келган, борлиқ ва
унинг руҳий оламига муносабатдош ва инсон ҳақидаги соф тушунчаларга зарба
ворис деб билди‖ (Ғ. Саломов, Б.Назаров). берган аччиқ ҳақиқат қаршисида
Ҳа, шоир Шекспир ижодидан таржима эсанкираган Ҳамлет олдида “Ё ҳаѐт, ѐ
қилишга қўл уришдан олдин унинг момот” масаласи кўндаланг турарди.
меросини қунт билан ўрганди, инглиз Аслиятда ―To be, or not to be: that is the
адабиѐти тарихидан институт талабаларига question‖ сатрлари билан бошланувчи
маърузалар ўқиди. Жамол ака ўзининг илк ҳаяжонли монолог русча таржималарда:
тажрибаси бўлган ―Макбет‖ фожиаси ―Быть или не быть – таков вопрос‖ (М.
таржимасини қўлтиқлаб машҳур актѐр Вронченко, 1829); ―Быть или не быть? Вот
Олим Хўжаев ҳузурига борганини в чем вопрос!‖ (А.Кронеберг, 1844); ―Быть
қуйидагича эслайди: ―Эсимда бор, – дейди или не быть – таков вопрос‖
шоир. – ―Макбет‖ни таржима қилиб Олим (М.Лозинский, 1933); ―Быть или не быть:
Хўжаев ҳузурига олиб бордим. У Шекспир вот в чем вопрос‖ (Б. Пастернак, 1940)
номини ўқибоқ, кўзлари чарақлаб кетди. қабилида қарийб бир хил қолипда
Ўрнидан турди, қўлѐзмани ўқиб, кўзига ўгирилган бўлса, ўзбек таржимонлари уни
сурди. Менинг бироз ажабланиб турлича кўринишда таржима қилганлар.
боққанимга жавобан ҳаяжонланиб: ―Аҳир Монолог Чўлпон таржимасида ―Ё ҳаѐт, ѐ
бу зот – Шекспир, азиз пиримиз!... Мен ўлим, масала шунда‖; М.Шайхзода
санъатда нимага эришган бўлсам, шу таржимасида эса ―Тирик қолмоқ ѐ ўлмоқ?
Шудир масала!‖ тарзида жаранглайди.
Жамол Камол уни ―Ё ҳаѐт, ѐ момот:
5 Шекспир В. Сайланма. 3 жилдлик. Тошкент: ―Фан‖ масала шундоқ‖ деб ўгирган.
нашриѐти, 2007-2008.
20