Page 25 - 3-2016
P. 25
Хорижий филология. №3, 2016 йил
Жульеттанинг Ромеога нисбатан фаолроқ Юқорида таъкидлаганимиздек, ҳар
ҳаракат қилганини, муҳаббатини ҳимоя бир таржима ўз даврининг маҳсули
этишда доимо ташаббускор бўлганини ҳисобланади. Зеро, Чўлпон билан Жамол
осонгина фаҳмлаб олади. Шунингдек, Камол таржималари ўртасида қарийб
воқеалар давомида Жульетта Ромеога олтмиш йил, Ғафур Ғулом, Мақсуд
қараганда сидқидилдан ҳаракат қилади, Шайхзода ва Жамол Камол таржималари
ақлан бирмунча пеш эканлигини ҳам орасида эса эллик йил масофа – вақт
намоѐн эта боради. Шу боис, муаллиф чегараси ѐтибди. Таржималарни
сўнгги мисрада, кўриб турганимиз ―Than баҳолаганимизда бу ―чегарани‖ ҳисобга
this of Juliet and her Romeo‖ (―Жульетта ва олмоғимиз зарур. Вақт ўтган сари
унинг Ромеоси қиссасидан‖) қабилида Шекспирдан янги таржималар бунѐдга
қаҳрамони Жульеттанинг исмини олдинги келади. Шекспирнинг ўзи ҳам ўзбек
ўринга олиб чиқади. Шундай экан, китобхони ва томошабинига янада
русчадаги Б.Пастернак, ўзбекчадаги яқинроқ, янада қадрдонроқ бўла боради.
М.Шайхзода ва Ж.Камол таржималарида Шекспирнинг ―бепоѐн‖лиги ҳам
ҳам асл нусха мазмуни тўлақонли ифода шундадир. Жамол Камол
этилмаган, дейишга ҳақлимиз. таржималарининг ушбу нашри ҳам шу
Юқоридаги мисралардан сўнг, йўлдаги яна бир қутлуғ қадам бўлиб
аслиятда ―The tomb is closed. Exeunt‖ қолади.
(―Даҳманинг қопқоғи ѐпилади. Кетишади‖) Мустақиллик даври
гапи мавжуд. Бу гап ҳам таржимонлар таржимачилигимиз ютуқлари ва истиқболи
назаридан четда қолган. Ваҳоланки, хусусида гапирадиган бўлсак, аввало
мотамга йиғилганлар воқеа ниҳоясида таниқли адабиѐтшунос, профессор Наим
Ромео ва Жульетта жасади қўйилган Каримовнинг шу мавзуда эълон қилган
―даҳманинг қопқоғини ѐпиб‖, сўнгра ―Адабий алоқа ва бадиий таржиманинг
―кетишади‖. янги уфқлари‖ мақоласига тўхталиб ўтмоқ
То ҳозирга қадар Шекспир зарур, деб ўйлайман. Олим ушбу
асарларининг тилимиздаги нашрларида мақоласига муҳтарам Юртбошимизнинг
унинг исми-шарифи ―Вильям Шекспир‖ ―Адабиѐтга эътибор – маънавиятга,
тарзида транслитерация, яъни ҳарфлар келажакка эътибор‖ (2009) рисоласида
миқдори ва номига монанд ѐзилиб илгари сурилган ғоя ва тавсиялар замирида
келинади. Бу албатта, ўтган асрнинг ўзбек адабиѐтининг халқаро алоқалари ва
биринчи яримида адиб асарларининг русча ўзбек таржимачилиги равнақига назар
таржималари ва нашрларидан тилимизга ташлайди. Айни пайтда муаллиф ўзбек
кўчиб ўтган эди. Ваҳоланки, Шекспир таржима мактаби ва таржимашунослик
асарларининг 1957-1960 йилларда чоп илмининг қарайиб юз йиллик тарихига
этилган ―Тўла асарлар тўплами‖дан тўхталаркан, ―Чўлпон, Ойбек, Ғафур
бошлаб рус тилида драматургнинг исми- Ғулом, Шайхзода, Миртемир, Абдулла
шарифи ―Уильям Шекспир‖ тарзида асли Қаххор, Мирзаколон Исмоилий, Асқад
(William Shakespeare)га монанд Муҳтор, Қодир Мирмуҳамедов, Мирзиѐд
талаффузда, яъни транскрипцияда тўғри Мирзоидов, Миад Ҳакимов, Эркин
ѐзила бошланди. Афсус, ўзбек тилидаги Воҳидов, Абдулла Орипов, Иброҳим
1981-1985 йиллар нашр қилинган Шекспир Ғафуров сингари моҳир таржимон ва
―Танланган асарлар‖ида ҳам, 1991 йилда адиблар дунѐга келиб, жаҳон адабиѐти
босилиб чиққан ―Отелло‖ китобида ҳам, машҳур намояндаларининг энг яхши
ниҳоят қўлимиздаги уч жилдлик асарларини ўзбек маданиятининг бебаҳо
―Сайланма‖да ҳам муаллифнинг исми- мулкига айлантирдилар‖, деган таърифни
шарифи ―Вильям Шекспир‖ ҳолида келтиради. Яна шу нарса қувонарлики, –
ўзгармасдан қолди. дея ѐзади муаллиф, – эндиликда (таъкид
24
