Page 26 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

бизники – М.Х.) нафақат рус тилидан, ҳамда аслият мансуб бўлган халқнинг
балки бевосита ғарб ва шарқ халқлари моддий, маънавий, сиѐсий ва иқтисодий
тилларидан ўзбек тилига маҳорат билан ҳаѐти билан боғлиқ омиллар таржимада
таржима қила оладиган ижодкорлар тўлақонли акс эттирилиши лозим‖. Бу
авлоди етишиб чиқди. Жумладан, ўринли, айни пайтда амалга оширилиши
А.Файзулла хинд-урду, А.Кўчибоев – ўта мушкул талаб. Айниқса, ―Улисс‖дек
француз, М.Сайдумаров – араб, М.Аъзам мураккаб матнли асарни ҳатто инглиз
ва Б.Шарипов – турк, У.Қўчқор – тилини мукаммал эгаллаган таржимон ҳам
озарбайжон, Я.Эгамова ва М.Акбаров – аслиятга адекват холатда ўгиришнинг
немис тилларидан амалга оширган уддасидан чиқолмаса керак. Сабаби,
таржималари билан журналхонлар ―Улисс‖ (1922) нашр этилгандан буѐн у
(―Жаҳон адабиѐти‖ – М.Х.) ни ―дунѐ ҳақда юзлаб тадқиқотлар яратилган бўлса-
маданияти мероси‖дан баҳраманд да, романнинг туб моҳияти ва мазмуни,
этмоқдалар‖. услуби ва тили, муаллифнинг маҳорат
Демак, устоз Наим Каримов қирралари ҳақида олимлар якдил бир
таъкидлаганидек, ―... бадиий таржиманинг фикрга келолмаганлар. Жойс ўз романи
кишилар руҳий ҳаѐтидаги ўрни ғоят катта ҳақида сўз юритаркан, ―очиғини айтсам,
эканлигини сезмай иложимиз йўқ. матнни бошқотирмалар билан
Модомики шундай экан, бадиий тўлдирдимки, олиму тақризчилар,
таржимага алоҳида эътибор бериш, танқидчи-ю адабиѐтшунослар
нафақат ўзга тиллардан ўзбек тилига, умрларининг охиригача излансалар-да,
балки ўзбек тилидан ўзга тилларга хам тагига етмасдан, авворайи жаҳон
бадиий асарларни таржима қила биладиган бўлсинлар‖, деган эди.
ѐшларни тарбиялаш жамиятимиз олдида Романни аслиятдан рус тилига
турган энг муҳим вазифалардан биридир‖. ўгирган В.А. Хинкис ва С.С. Хоружий ҳам
Таниқли адабиѐтшунос олим ва ўз таржималарини ―Улисс‖ни таржима
таржимон Иброҳим Ғафуровнинг қилиш йўлидаги илк уриниш, ―уни
жасорати, машаққатли меҳнати самараси аслиятга монанд таржима дейишдан
ўлароқ ўзбек китобхони машҳур ирланд йироқмиз‖, дея тан олишади. Шу ўринда
адиби Жеймс Жойснинг ―Улисс‖ мақола муаллифининг ―изланишларимиз
романини она тилида ўқишга муяссар шуни кўрсатдики, рус таржимонлари В.А.
бўлди. Роман таржимасининг маданий Хинкис ва С.С. Хоружийнинг аслият тили
ҳаѐтимизда нечоғлиқ жиддий воқеа мутахассиси эмасликлари туфайли
бўлганлиги хақида матбуотда А.Саидов, ―Улисс‖ асарининг русча ва ўзбекча
Х.Дўстмуҳаммад, Т.Жўраев каби таржималарининг аслиймонандлиги
олимларнинг мақолалари ҳам эълон ҳақида гапириш ўринли бўлмайди. Рус
қилинди. Шунингдек, инглиз тили таржимонлари икки тил лисоний
мутахассиси, Ўзбекистон Миллий воситаларининг луғавий
университети докторанти Тоҳир мувофиқликларига эришиш учун талаб
Умрзоқовнинг ―Жаҳон адабиѐти‖ (2010, 1- қилинадиган компонент таҳлил методидан
сон) ва ―Звезда Востока‖ (2011, 1-сон) фойдалана олмаганликлари сабабли русча
журналларида ―Улисс‖ романининг русча таржимани ўқиган китобхон кўз олдида
ва ўзбекча таржималарини аслият билан ―Улисс‖ асаридаги персонажлар ва улар
солиштириб таҳлил қилган мақолалари тимсолида бутун ирланд халқи
босилиб чиқди. Мақолаларнинг бирида маънавиятсиз, яъни ичкиликка ружу
муаллиф шундай ѐзади: ―Аслиймонанд қўйган хамда зинога берилган миллатга
таржимага эришиш учун аслият бадиий– айланиб қолган. Бу ҳолат ўзбекча
эстетик қиммати, икки тил лисоний таржимада ҳам маълум даражада акс
воситаларининг луғавий мувофиқликлари этган‖, деган фикрига тўхталайлик.

25