Page 11 - 3-2017

Хорижий филология.№3, 2017 йил

ФРАНЦУЗ “БУЛЬВАР ТЕАТРИ”

Холбеков Муҳаммаджон,
ЖизДПИ филология фанлари доктори,профессор

Калит сўзлар: Бульвар театри, комедия персонажлари, драматург, пьесалар
сюжети, тарихий декорация.

―Бульвар театри‖ истилоҳининг саҳнавий талқинини рад этган ва уларга
ўзини икки маънода тушуниш мумкин: аралашишдан қочган ҳолда гўѐ ҳаққоний
биринчиси у соф жўғрофий ѐки, аниқроғи, ҳаѐтга юзаки қарайди.
ҳудудий тушунчани, яъни Париж Катта Бироқ хиѐбонларда қўйилаѐтган, энг
Бульварларида жойлашган театр катта қисмини кўнгилочар пьесалар
майдонларини англатса, иккинчиси, ташкил этувчи комедиялар оқимида ўзгача
―бульвар театрлари‖ ўз қонун-қоидаларига хусусиятдаги бир йўналиш мавжуд. Яъни
эга бўлган хусусий тижорат бугунги замонавий жамият муаммолари
ташкилотларидек иш юритади. ―Бульвар бирмунча ―сийқалашган кўринишда‖
театри‖нинг ўзига хос хусусиятларини намойиш этилса-да, нафақат шу жамият
тавсифлаш унчалик мушкул эмас. ҳаѐтини тасвирловчи, балки унинг оғриқли
Шубҳасиз, унда устувор ўринни комедия нуқталарини топишга интилувчи асарлар
эгаллайди. Истисно тариқасида бу, ҳам пайдо бўлиб туради. ―Яхши ѐзилган
замонавий, аксарият ҳолларда бир хил пьеса‖нинг кучи ва жозибасини ташкил
тоифадаги муаллифлар асарларидан этадиган барча тушунчалар - комедия
иборатдир. Номлар доираси ғоятда тор. жанри қонунларини мукаммал билган,
Ўн-ўн беш драматург ўн йиллар давомида комик вазият, мураккаб сюжет чизиғини,
репертуарни шакллантиришади ва унда ҳозиржавоб жўшқин диалоглар яратиш
сарлавҳаларнинг ўзгартирилиши жуда кам қобилиятига эга бундай асарлар
ҳолларда мавзулар ва ҳатто вазиятлар муаллифлари тийиқсиз хушу хуррам
ўзгарганлигидан дарак беради. Мавзу ―бульвар комедияси‖га хос бўлмаган ғам-
доираси янада тор ва маҳдуддир: андуҳни ҳам, шубҳа-гумонларни ҳам,
замонавий буржуа жамиятининг ўртача, афсус-надоматни ҳам киритарканлар, жанр
анчайин ўзига тўқ ѐки бой табақасига чегараларини кенгайтиргандек бўлишади.
мансуб эр-хотинлар, оталар ва фарзандлар, Бугунги буржуа жамиятининг ахлоқий
дўстлар билан танишлар орасидаги ҳар зиддиятлари манзараси уларда кенгроқ
турли зиддиятлар ҳавас қилгулик кўламда намоѐн бўлади, турли-туман
уддабуронлик билан ранг-баранг оттенкалар ва нозик хусусиятлар билан
кўринишларда намойиш этилади. Бульвар бойийди. Ўтган асрнинг иккинчи ярмида
комедиясининг энг барқарор яратилган Ж. Ануй, Ф. Саган, Ф. Дорен ва
компонентларидан бири комиклик ҳамда И. Жамиак каби ижодкорларнинг энг яхши
киноявийлик учун кенг имкониятлар драматик асарлари ―Бульвар
яратадиган хиѐнат вазиятидир. Комик театрлари‖нинг айнан шу тенденцияси
вазиятларга тушиб қоладиган билан боғлиқ.
персонажларнинг киноявий-кулгили Жан Ануй (Jean Anouilh) – театр
тасвири томошабинларга хушчақчақлик одами, унинг бутун ижоди театр билан
16
бахш этиш, ўзларига монандларга шу боғлиқ. У навқирон ѐшида, ўтган асрнинг
қадар киноявий, шу қадар мурувватли 20-йиллари машҳур режиссѐр Луи
муносабатни келтириб чиқаришга
қаратилади. Мутлақ кўпчилик бу турдаги 16
. Ж. Ануй ижоди ҳақида батафсил Л.А.
асарлар онгли тарзда ўткир ижтимоий, Зонинанинг Жан Ануй. Пьесалар. (М.: Искусство,
сиѐсий ѐки фалсафий муаммоларнинг 1969) китобига ѐзган сўнгсўзига қаранг.

10