Page 16 - 3-2017
P. 16
Хорижий филология.№3, 2017 йил
қалбакилик билан ясамалик руҳи уфуриб Шундай қилиб, ―Майса устидаги
туради: улар гоҳ қаср бекасига ѐқиш учун пианино‖ қаҳрамонлари худди Саган
XVIII аср либосларини кийиб юришади романлари саҳифаларидан пьесага кўчиб
(―Швециядаги қаср‖), гоҳ ахлоқ-одоб ўтишгандек туюлади. Бу ерда нафақат
қоидаларига риоя қилишда чегара персонажларга нисбатан муаллиф кинояси,
билишмайди (―Хушдан кетган от‖, Le балки ўз-ўзига истеҳзо ҳам сезилади. ―Мод
Cheval evaroui, 1966). Швециядаги қаср – жуда бой, соҳибжамол; Луи – ичкиликка
ѐки Англиядаги сулола хонадони ѐхуд берилган, жозибадор, аммо маънан
Петербургдаги серҳашам салон (―Бахт, тоқ қашшоқ; Анри – аѐллар ѐқимтойи,
ва ўткинчи‖ – Bonheur, impair et passe, кўриниши ажойиб; Изабель – унинг
1964) ҳаққоний ҳаѐт белгиларидан кўра рафиқаси, ѐш ва гўзал; Эдмон – кичкина
театр декорацияларига ўхшайди. Шундан бақалоқ, батартиб педагог; Алин – унинг
улар фонида ўйналаѐтган эҳтирослар соф рафиқаси, қиѐфаси жиддий; Сильвиан –
театрона, қаҳрамонлари эса ясама Моднинг дугонаси, қиѐфаси унга мувофиқ;
туюлади. Гоҳ унда, гоҳ бунда Жан-Луи – ишчан одам, бир вақтлар
муаллифнинг айѐрона, заҳарханда Моднинг ―буюк муҳаббати‖ – ушбу
табассуми зоҳирланади. Саган нафақат ўз ―жентельменлар тўпламининг‖
персонажлари устидан кулади, балки пародиявийлиги яққол кўзга ташланади,
―олий тоифа ахлоқлари‖ни томоша лекин муайян ижтимоий қатлам тўғрисида
қилмоқчи бўлаѐтган томошабинларга ҳам гап кетганида қиммат машиналар русуми,
истеҳзо қилади. ―Майса устидаги пианино‖ модалар уйи ѐки машҳур курортлар
(―Un piano dans l'herbe‖ 1970) пьесаси эса рўйхати каби у ҳам муқаррар.
тамомила бошқача. Саганнинг драматик ―Салом, қайғу!‖ романининг шов-
асарлари ичида бу комедия унинг насри шувли муваффақиятидан кўп йил ўтиб
билан узвийроқ боғланганлигини ѐзилган пьесада Франсуаза Саган 50-
кузатамиз. йиллар ―олтин‖ ѐшларига фақат
Ўз истаклари йўлида бирор нарсадан уларгагина мансуб дил розлари сифатида,
воз кечишга кўникмаган Моднинг инжиқ кундалик ҳаѐтнинг зерикарлилиги ва бир
истак-хоҳиши сабабли унинг Турендаги хиллигига қарши чиқиш сифатида
уйида кишилар гуруҳи тўпланади – тасаввур қилинадиган ўша мажбурий
йигирма йил муқаддам улар бу ерда бир ―бошқаларга ўхшамаслик‖ ва ―тўла
ойни қувноқ ўтказишганди. Имконсиз эркинлик‖, ўша ахлоқни қабул қилмаслик
нарса режалаштирилган: ўтмишга билан ҳар нарсага ижозатлилик қоидалари
аллақачонлар қайтмас бўлиб кетган доимий қолип-андозаларга айланганини
кунларни қайтадан бошдан кечириш. кўрсатади. Шу тамойилларга риоя қилиб
Хонадон бекасининг инжиқликлари ва яшалган ҳаѐт бахтли бўлдими? ―Майса
кучли истаги маълум муддатга барчани гўѐ устидаги пианино‖нинг персонажларидан
ѐшликнинг беташвиш кунларига бирортаси бу саволга тасдиқ жавобини
қайтаргандай бўлади. Аммо Мод бериши даргумон. Улардан энг самимийси
меҳмонларини йигирма йил олдинги бўлган Луи асар охирида улар ўз
кўнгилочар ишларни шунчаки ҳаѐтларини беҳуда зомин қилганларини
такрорлашга қанчалик мажбурламасин – айтади. Ахир Моднинг ўзи ҳам ―ѐшликка
табиат қўйнида нонушта ва қайтишни‖ эрмак учун эмас, балки
велосипедларда учиш, Луарада чўмилиш ѐлғизликнинг аччиқ ҳисси туфайли ўйлаб
ва ой ѐғдусидаги рақслар у ўшандан буѐн топади.
ўтган йигирма йилни ўчириб ташлай Саган жанр қоидаларини бир
олмайди. Майсадаги пианино – хуррам дақиқага бўлса-да ѐддан чиқармайди.
эскапада рамзи, қачонлардир севимли Қаршимизда комедия, унда юмор кўп, юз
мусиқа энди ўзгача жаранглайди. бераѐтганларнинг драматизми фақат бир
марта юзага чиқади. Наҳотки ўз жонига
15
