Page 13 - 3-2017

Хорижий филология.№3, 2017 йил

кўп йиллик тажрибаси Ануй томонидан оғритадиган образлар галереясини очиб
60-70-йиллар сарҳадида ѐзилган театр берди. Ушбу галереяда ―барокко‖
тўғрисидаги туркум пьесаларнинг пьесаларидан ―Қизил балиқчалар‖ (Les
19
сюжетида ҳам ўз аксини топади. Poissons rougos, 1970), ―Хонимни
Таъкидлаш жоизки, омма севган уйғотманг‖ (Ne reveillez pas madame, 1970),
сиймоларнинг шахсий ҳаѐти, парда ―Опера директори‖ (Le directeur de l‘Opera,
ортидаги сирлар ҳамиша ―Бульвар 1972) кабилар ҳам ўрин олган. Машҳур
театри‖нинг севимли воқеалари бўлган. драматург Антуан де Сен-Флур (―Қадрли
Истеъдод даражаси ва драматург ўз олдига Антуан ѐки Бахтсиз севги‖, Cher Antoine
қўядиган вазифаларга боғлиқ ҳолда ou l‘amourraté 1969)нинг сиймоси улардан
саҳнада ѐки қулф тешигидан пойланган бирмунча бошқачароқ тасвири билан
манзаралар, ѐки актѐрлик касби, театрнинг алоҳида ажралиб туради.
20
сеҳрли кучи хусусидаги ҳаққоний ва Бош қаҳрамонининг исми
иштиѐқли суҳбат гавдаланади. Ануйнинг сарлавҳага чиқарилган ушбу пьеса, гарчи
―театрга оид комедиялари‖да шу аниқ фактлар ва воқеаларни эмас, балки
турларнинг исталганини учратиш мумкин. муаллиф ижоднинг муҳим жиҳатлари
Санъат кишилари олдинлари ҳам кўп устидаги мулоҳазалари назарда тутилса,
ҳолларда Ануй пьесаларининг иккинчи ўзида талай таржимаи ҳолга оид
даражали персонажлари бўлишган. қирраларни мужассам этганини кузатамиз.
Баъзида айнан ўшалар, пасткаш ва Эҳтимол, драматургнинг иқрори билан
таъмагир, ночор ва тиришқоқ, на истеъдод, образ шундай кўриниши мумкин. Мазкур
на илҳомга эга кишилар, яъни ѐш комедиясида ҳам Ануй аввалгидек
қаҳрамонлар қутулиб чиқишга беҳуда инсоний иллатларни ўткир ва аѐвсиз
уринаѐтган муҳитни намоѐн этадилар. сатира остига олади. Унда ҳам қизиқарли
―Ёввойи қиз‖ (La Sauvage, 1934) ва вазиятлар ҳамда Антуаннинг сўнгги
―Эвридика‖ (Eurydice,1941)да, ―Репетиция истагига кўра Бавария хилват гўшасида
ѐхуд жазоланган муҳаббат‖ (La Repetition, йиғилишган унинг рафиқаси ва
ou l‘Amour puni,1949) да, ―Коломба‖ жазманлари, дўсти ва рақиби, ўз
(Colombe,1954)да буни кўриш мумкин. 50- тақризларида заҳарли пайконларни аямай
йилларнинг ўрталаридан улар иккинчи сочган мунаққид ўзаро олиб борадиган
даражалиликдан кўтарилиб, пешсаҳнага истеҳзоли диалоглар кўп. Аммо пьесанинг
чиқишди. ―Орнифль ѐки Елвизак‖ моҳият-маъноси уларнинг анчайин
комедиясининг қаҳрамони пасткаш ва қизиқарли муносабатларида эмас. Қисмати
сурбет Орнифль анчагина дилбарлик ва ва ҳаѐтий мазмуни, ҳар кунги машғулоти
жозибага эга тасвирланган. У ўз ўзгалар тақдирини тўқиб чиқарувчи инсон
истеъдодининг ҳеч қандай қўлланувидан ҳақида; қайси дунѐ – ҳаѐт ѐки театр – бу
ҳазар қилмасдан уддабуронлик ила фойда пьеса унинг учун ҳаққонийроқ эканлигини
ҳисобига ўз донжуанлиги билан аниқ айта олиши мушкул инсон ҳақида
мақтанганча ялло қилиб яшайди. Танқид ѐзилган – ижод машаққатлари
якдиллик билан мольерона Дон Жуаннинг тўғрисидадир. Унда адабий
тубанлаштирилган, ―бульвар‖ вариантини реминисценциялар талайгина.
кўрган айнан ана шу образ артистлик Келтирилган вазиятнинг ўзи – кишилар
маҳорати ва иқтидори буржуавийлик ва марҳум васиятини эшитиш учун бир жойга
майдакашлик билан ажойиб тарзда муроса тўпланишади – васият эса шу қадар
қиладиган, худбинлиги, ўзидан
завқланиши уларни оханрабодай ўзига 20 Ҳеч бир замонавий француз драматургига
тортадиган кишиларнинг дилини ўхшамаган ҳолда Жан Ануй ушбу усулдан,
айниқса, ижодининг дастлабки даврларида, гўѐ
томошабинни уларнинг эътибори марказида
19 Улардан энг аҳамиятлилари ―Барокко пьесалари‖ кимнинг тақдири бўлишидан олдиндан
(Pièces baroque,1974) тўпламига кирган. огоҳлантиргандек жуда кўп фойдаланарди. – М.Х.
12