Page 12 - 3-2017
P. 12
Хорижий филология.№3, 2017 йил
Жувенинг котиби бўлиб ўз фаолиятини Ануй ижодида ―исѐнкорона‖ кайфиятда
бошлайди. 1932 йил ―Оқсувсар‖ бўлган қаҳрамонлар устидан заҳарханда
(L‘Hermine) пьесаси билан драматург кулгуни келтириб чиқаради. Бугунги Ануй
сифатида адабиѐт майдонига қадам қўяди. ўзларига юксак ғоялар ва интилишлар
Адибнинг ушбу асари ―Эвр‖ театрида юкини олмаган ҳолда ―ўйин қоидалари‖га
саҳналаштирилиб муваффақият қозонади риоя қила биладиган кишиларга нисбатан
ва муаллифга шуҳрат келтиради. Ярим аср мурувватлидир. 60-80-йилларда яратилган
мобайнида Ануй санаб ўтилишининг ўзи пьесалар борасида танқидчилар Ануй ўз
кўплаб саҳифани эгаллайдиган миқдорда томошабинларини қандай кулдириши,
пьесалар ѐзди. Муаллифнинг ўзи уларни уларга завқ бағишлаши (томошабин
мавзулари ва вақтига қараб гуруҳлайди куляпти, бу эса энг муҳими), драматург
ҳамда тўпламларга пурмаъно номлар маҳоратини мукаммалликка еткизгани
беради: ―Пуштиранг пьесалар‖ (Pièces (айнан ―mètier‖ сўзи қўлланади), комедия
rases), ―Қора пьесалар‖ (Pièces noires), жанри қонунларининг моҳир
―Янги қора пьесалар‖ (Nouvelles pièces билимдонлиги ҳамда саҳна сирларини
noires), ―Ғижирловчи пьесалар‖ (Pièces grin чуқур билиши унга аввалгидек ѐрдам
cante), ―Либосли пьесалар‖ (Pièces бераѐтгани хусусида гапиришарди, холос.
costumes) ва ҳоказо. У ўз пьесаларида, Театр бўйича кейинги маълумотнома
антик, тарихий сюжетлардан фойдаланди, нашрларидан бири Ануйга шундай тавсиф
лекин шу билан бирга ўз замонасининг беради: ―Пьесалар яратувчи Жан Ануйда
долзарб масалаларига ҳам ҳозиржавоблик ҳунарманднинг маҳорати ва хотиржамлик
билан ѐндашади. 30-40-йиллардаги энг аломатини кўрамиз. Унинг мустаҳкам,
яхши пьесаларининг яққол ифодаланган юксак маҳорат билан ѐзилган асарлари,
аксилбуржуалиги, босиб олинган Парижда тасаввур йўқлиги ҳолатида, ишончли
18
саҳналаштирилиши фашизмга қарши техникани намойиш этади‖. Қаҳрамони
даъватдек жаранглаган ―Антигона‖си ўз киндигини томоша қилишдан бошқа
(Antigone, 1943), урушдан кейинги оғир ташвишни билмайдиган ―Киндик‖ (Le
йилларда французларнинг миллий Nombril,1981) комедияси муносабати
ғурурини ѐдга солувчи Жанна д‘Арк билан мунаққидлар Ануйнинг
ҳақидаги ―Тўрғай‖ (L‘Alouette, 1953) ―дунѐқараши‖ ҳам айни пайтда шундан
пьесалари Ануйни Франция театр иборатлиги тўғрисида пичинг қилишдан
санъатининг энг обрўли сиймолари ўзларини тия олишмади.
қаторига кўтарди. Унинг номини Жан Ўз ижод йўлининг дастлабки йигирма
Жироду, Жан-Пол Сартр, Альбер Камюлар йилида Жан Ануй Жорж Питоев ва Андре
билан бир қаторда келтирадиган бўлишди. Барсак, Гастон Бати ва Жан-Луи Барро
Аммо ХХ асрнинг 50-йиллари сингари машҳур француз режиссѐрлари
охирларига келиб, драматургнинг билан ҳамкорлик қилди. Сўнгги йилларда
―Бульвар театри‖га мойиллиги яққолроқ у ўз пьесаларини ўзи саҳналаштира
намоѐн бўла бошлайди. Мунаққидлардан бошлади ва бу умуман ―Бульвар театри‖
бири таъкидлаб ўтганидек: ―Ҳаѐт ўз учун ўзига хосдир. Унда режиссѐрнинг
ҳақини янада қатъийроқ талаб қилмоқда ва роли оддий ―актѐрларни тарқатувчи‖
17
Ануйнинг умидсизлиги ўсиб бормоқда‖. даражасига туширилган (худди ўтган
Мунофиқлик ва бойлик дунѐсига қарши асрлардаги ―режиссѐрликкача даврда‖
туриш имкониятига ишончини йўқотган бўлганидек), бу режиссѐрлар номлари
драматург шундай қаршилик заруратининг деярли маълум эмас, спектаклларга
ўзини ҳам шубҳа остига қўяди. Инсонга тақризларда ҳам аксарият ҳолларда тилга
умидсизлик муносабати сўнгги йиллар олинмайди. Театрни ичидан билишнинг
17 . Simon A. Dictionnaire du Thèâtre francai 18 . Encyclopedie du monde actuel. Le Theatre. P.,
contemporain. P., 1970. p.68 1976. p. 49
11
