Page 41 - 3_2019
P. 41

Хорижий филология  №3, 2019 йил


            субъектига ҳам имплицит ишора қилинган              тингловчининг  ―образига  таҳдид‖га  йўл
            ҳолда  танбеҳ  берилади.  Ушбу  ҳолда               қўймаслик мақсадида амалга оширилган:
            беихтиѐр  ўзбек  тилидаги  ―Қизим  сенга                   ¿No te reñirá tu amo si te entretienes?
            айтаман,  келиним  эшит!‖  деган  ибора             Creo  que  debes  retirarte.  (Galdós,  2006-II:
            ѐдимизга  тушади.  Демак,  бундан  келиб            110)
            чиқадики,      испанларда      ҳам     худди               Келтирилган      нутқий    тузилмада
            ўзбеклардаги  каби  андиша,  бировнинг              маслаҳат  нутқий  акти  аввал  билвосита,
            хатосини  юзига  солмаслик  хусусиятлари            яъни сўроқ гап орқали, кейин эса бевосита
            мавжуд экан.                                        шаклда берилган.
                   3.       Маслаҳат         маъносини             4. Сўроқ  шаклидаги илтимос нутқий
            ифодаловчи саволлар (22,5%). Ҳаракатни              актлари  (24,25%).  Ушбу  сўроқ  нутқий
            бажариш сабаблари тинговчининг фойдаси              тузилмаларнинг  бирламчи  иллокуцияси
            билан  боғлиқ  бўлган  нутқий  тузилмалар           тингловчини       адресантнинг       хоҳиш-
            ушбу  гуруҳга  киради.  Маслаҳат  нутқий            истагини  бажаришга  ундаш  ҳаракати
            актлари  сўроқ  орқали  ифодаланганда,              ҳисобланади. Илтимос ифода топган сўроқ
            умумий ѐки махсус савол шаклида намоѐн              нутқий     бирликларнинг       бошқалардан
            бўлиб,  эга  иккинчи  ѐки  учинчи  шахс,            ажратиб  турувчи  хусусиятларидан  бири
            бирликдаги олмош билан, айрим ҳолларда              шундан иборатки, уларда оддий, тушуниш
            от билан ифодаланади:                               осон    бўлган    лисоний  тузилмалардан
                   ¿Para  qué  quieres  cambiar?  –  le         фойдаланилади.  Бундан  мақсад  тингловчи
            dijeron. (Rosetti 2001: 68)                         ҳеч  қандай  ―машаққатсиз‖,  илокутив
                   Ушбу          мисолда         ҳаѐтини        мақсадни  тушуниб,  нутқий  ҳаракатнинг
            ўзгартиришни  истаган  маликага  эртак              кутилган        перлокутив         натижага
            қаҳрамонлари бу фикрни бошидан чиқариб              эришишидир.  Эга  кўп  ҳолларда  олмош
            ташлашни  маслаҳат  беришган.  Нутқий               билан  ифодаланган  бўлади.  Қўшимча
            тузилманинг  бирламчи  мазмунини  фақат             компонент       сифатида     ундалмалардан
            контекст  асосида  савол  эмас,  балки              фойдаланилади:
            маслаҳат деб тушуниш мумкин.                               ¿Podrá  usted  decirme,  amigo  mío,
                    Испан  тилида  маслаҳат  кўпинча            usted  que  há  tanto  tiempo  conoce  al  Sr.  D.
             ¿por  qué  nо  +  verbo?  конструкцияси            Simplicio, de que le ha provenido ese ataque
             орқали  берилади  ва  бу  маслаҳатнинг             de locura?(Licenciado, 2006: 34)
             буйруқ    тусини    олмаслигига     хизмат                Испан  тилида  илтимос  нутқий
             қилади:                                            бирлигининг          мулоқот        матнида
                    Otra  cosa  que  quería  decirte:  ¿por     воқелантирувчи  оммалашган  тузилмаси
             qué  no  haces  amistad  con  ésa,  la  de  la     ¿poder+pronombre+infinitivo?        шаклида
             pensión, ahora al salir? (Marsé 64)                гавдаланган  бўлиб,  унда  тингловчининг
             - Cantas muy bien, hija mía, muy bien. ¿Por        фаолият юритиш имконияти билан боғлиқ
             qué no piensas en ir a un teatro?                  бўлган савол мавжуд бўлади:
            (Castelar, 2006: 71)                                       ¿Puedes pasarme la sal?
                   ¿Y  por  qué  usted,  que  ya  tiene  gran          ¿Podrías estar un poco más callado?
            fama  en  la  medicina,  no  se  compra  una               ¿Tú  podrías  estar  un  poco  mas
            berlina,  que  es  lo  que  más  le  conviene?      callado?(Searle 1975: 41)
            (Larra, 2006: 24)                                          Шунингдек,  ¿estar  capaz  de  +
                   Hombre, ¿por qué no te vas hacia el          infinitivo?  шаклидаги  конструкциялар  ҳам
            correo  á  ver  si  encuentras  al  cartero  en  el   учрайди:
            camino? (Escamilla, 2006: 10)                              ¿Eres  capaz  de  alcanzar  el  libro  que
                   Таҳлил  давомида  биз  шунга  амин           está encima del estante?(Searle 1975: 45)
            бўлдикки, қараб чиқилган маслаҳат нутқий                   Ушбу  нутқий  тузилмада  бирламчи
            актларининг  анча  қисми  ўз  таркибида             интенция       сифатида      тингловчининг
            инкор  тузилмасига  эга  бўлиб,  бу  ҳурмат         имконияти  ҳақида  хабардор  бўлиш  эмас,
            тамойилига           таяниш         асосида,



                                                            40
   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45   46