Page 42 - 3_2019
P. 42

Хорижий филология  №3, 2019 йил


            балки  унинг  китобни  жавондан  олиб               ифодаланади  ва  ундалмали  бирликлар
            беришга ундаш илтимоси воқеланган.                  кўрсатилади:
                   Билвосита  ифодаланган  илтимос                     Ana, ¿No desea conocer a mi familia?
            нутқий  актларининг  инкор  шакли  кенг             (Ulloa 2001: )
            тарқалган      бўлиб,     бу    тингловчига                Антонионинг  кутилмаганда  оиласи
            илтимосни  қабул  қилиш  ѐки  қилмаслик             билан  таништириш  учун  Аннани  уйига
            имкониятини беради.                                 таклиф этиши уни довдиратиб қўйди. Қиз
                   ¿No  podrías  procurarme  los  que  me       таклифни  рад  этиш  ҳуматсизлик  бўлади
            faltan? (Laverde, 2006: 59)                         деб,  рози  бўлди.  Шунинг  учун  кўп
                   ¿No podría usted hacerme el favor de         ҳолларда  таклиф  этишдан  олдин  ¿Qué
            un  cigarrito  de  papel?(Pardo  Bazán  2006:       haces  esta  noche  (el  fin de semana, despues
            198)                                                del  trabajo...)?  каби    тузилмаларининг
                   ¿No hay propina para el camarero? -          ишлатилиши  тингловчига  таклифни  рад
            dijo Raúl sonriendo.(Nieves 2006: 43)               этган  тақдирда  ҳам,  адресантни  хафа
                   Илтимос нутқий актларининг сўроқ             қилмаслик мақсадида бирон баҳона ўйлаб
            шаклида     ифодаланишининг        яна   бир        топиш     имкониятини      беради.    Жавоб
            жиҳатига  эътибор  берсак.  ХХ  асрдан              тарзида -      Es  que,  voy  a  prepararme  a
            олдинги  ѐзилган  бадиий  асарларда  ¿hacer         mis  pruebas  –  таклифни  билвосита  инкор
            usted el favor de +infinitivo? ѐки ¿tener usted     этиш сифатида; - Escucho la  música – эса,
            la bondad de+infinitivo? конструкцияларига          ―вақтим  бор‖,  яъни  таклифнинг  қабул
            тез-тез дуч келамиз, аммо ҳозирги мулоқот           қилинишини бидиради.
            жараѐнида  ушбу  тузилмалардан  жуда  кам                  Юқоридаги       нутқий     тузилмада
            ҳолларда фойдаланилади, фақатгина ҳазил             кечқурун  бирон  жойга  бирга  бориш
            ва  киноя  тариқасида  айтилган  нутқий             таклифи  ифодаланаѐтганини  тингловчи
            тузилмаларда  уларни  учратишга  муяссар            тушунмаслиги       ҳам    мумкин.      Аммо
            бўлдик:                                             испанларда суҳбатдошларнинг бир бирини
                   Don Máximo, ¿me hará usted el favor          жуда  яхши  тушунганига  мисол  бўла
            de contestar francamente a varias                   олувчи бир ҳазил бор:
            preguntas  que  tengo  que  hacerle?  (Pardo               -¿Qué haces esta noche?
            Bazán 1998: 110)                                           -¡Sí!
                   ¿Hace  usted  el  favor  de  venir  á               -¿Y su amiga Lola?
            tenerme  la  escalera?  –  En  seguida,  en                -¡Eres imbesil!
            seguida voy. (Escamilla, 1881: 14)                         Қуйидаги  матн  парчасида  аѐл
                   ¿Tiene usted la bondad de decirme si         терговчига      уни      жиноят      бўйича
            es falso este billete? (Luceño, 1897: 13)           қизиқтирган  саволларини  уйга  кириб
                   Señora,  ¿hará  usted  el  favor  de         муҳокама қилишни таклиф этаяпти:
            mandar que coloquen mi equipaje en la                      Si en algo lo puedo servir, estoy a su
            habitación  que  me  destine  usted?  (Barrera,     disposición. ¿Por qué no pasa a la casa  y se
            1878: 14-15)                                        toma una tacita de café?
                   4.  Таклиф  саволлар  (10,75  %).            -  De todas formas, si sabes algo de él, me
            Сўроқ тузилмалари испан тилида таклиф               hace falta que me lo comuniques.
            нутқий  актларни  ҳам  воқелантирувчи               -  Descuide, teniente, vayase tranquilo.
            воситалар  ҳисобланади.  Таклиф  сифатида            (Vázquez Pérez 47).
            келиш     илтимосини,     бирон    иш    ѐки               6.  Риторик  саволлар  (12%)  орқали
            кўрсатмани  бирга  бажариш  таклифини               нутқий    тузилмага     бўлган    муносабат
            тушунамиз.  Таклифнинг  энг  оммалашган             билдирилади,  сўзловчининг  айни  бир
            шакли  умумий  савол  тарзида  бўлиб,  эга          муаммога  бўлган  фикри  тасдиқланади,
            кўпинча tu, usted, nosotros, vosotros, ustedes      мулоқот     матнида    қараб    чиқилаѐтган
            олмошлари  билан  ифодаланади.  Таклиф              муаммога       тингловчининг       эътибори
            этиш  асосан  ҳозирги  замон  феъли  билан          қаратилади.  Риторик  саволлар  муаммоси
                                                                бўйича  тадқиқотчиларнинг  фикри  бир


                                                            41
   37   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47