Page 83 - 4-2016

Хорижий филология. №4, 2016 йил

ШЕЪРИЙ МАТН ТАЛҚИНИ, ТАРЖИМАСИ ВА ЛИНГВОПОЭТИКА

Буматова Аидахон,
Ўзбекистон миллий университети ўқитувчиси

Калит сўзлар: шеърий таржима, образ талқини, лингвопоэтика.

Байроннинг нисбатан кичик ҳажмга уни фақат яхши гап ва илиқ ҳислар билан
эга шеърлари орасида энг машҳурларидан хотирлайдилар. Шоир мазкур шеърда
бири бу унинг ―Lines written in an album, at худди мана шу ҳолатга ишора қилмоқда.
Malta‖ шеъридир. Мазкур шеър рус ва Ф.И. Тютчев таржимаси [3]:
ўзбек тилларига ўгирилган бўлиб, куйида Как медлит путника вниманье
аслият матни ва унинг таржима На хладных камнях гробовых,
матнларининг лингвопоэтик таҳлилини Так привлечет друзей моих
қиламиз. Шеър саккиз мисрадан иборат. Руки знакомой начертанье!.
Byron - ―Lines written in an album, at Malta: Чрез много, много лет оно
As o'er cold sepulchral stone Напомнит им о прежнем друге:
Some name arrests the passer-by: ―Его уж нету в вашем круге;
Thus, when thou view'st this page Но сердце здесь погребено!..‖
alone, Таҳлилни Ф.И.Тютчев
May mine attract the pensive eye! таржимасидан бошлаймиз. Аслиятдаги
And when by thee that name is read, ―cold sepulchral stone‖ бирикмаси
Perchance in some succeeding year, таржимада ―хладных камнях гробовых‖
Reflect on me as on the dead, кўринишида берилмоқда. Таржимада
And think my heart is burned here. ―Some name‖ бирикмаси тушириб
Мазкур шеър тасвир, қиѐс ва қолдирилган, унинг ўрнига тўртинчи
ўхшатишлар асосига қурилган ва хитоб мисранинг охирида ―May mine‖ бирикмаси
кўринишида битилган. Шоир совуқ қабр билан умумийлаштирилган ҳолда ―Руки
тошлари узра ўйиб ѐзилган баъзи бир знакомой начертанье‖ бирикмаси
исмлар, йўловчиларнинг эътиборини киритилган.―Thou‖ сўзи эски инглиз
тортиб қолгани каби, сен ҳам шу варақни тилига мансуб бўлиб, грамматик нуқтаи
ѐлғиз варақлаганингда, сенинг ўйчан назардан иккинчи шахс бирликни
кўзингни менинг исмим ҳам шундай англатадиган кишилик олмошидир.
тортсин дея хитоб қилмоқда. Келажакда Таржимада эса унинг ―друзей моих‖, ва
тўсатдан менинг исмимни ўқиган ―их‖ кўринишига келтирилганини
чоғингда, мени ўтган одамни эслагандек ѐд кўришимиз мумкин. ―Some succeeding
эт ва менинг юрагим шу ерга дафн этилган year‖ бирикмаси Ф.И. Тютчев
дея бил демоқда. Шу ўринда, шоир ўзини таржимасида ―Чрез много много лет‖
вафот этган одам сифатида қайд кўринишида гиперболани қўллаган ҳолда
этмаѐтганига эътибор қилишимиз зарур. У таржима қилинган. Аслиятдаги ―view'st this
шунчаки, ўзини вафот этган одамни page alone‖ бирикмаси, таржимада тушиб
эслаган каби эсланишини хоҳлаяпди. Бу қолган. Умуман олганда, таржимада шоир
образ, биринчидан, биринчи мисрадаги исмининг айнан қаерга ѐзилгани ҳусусида
қабр тоши ва гўристон мавзусининг ҳеч бир сўз айтилмаган. Бу нарса албатта
мантиқий давоми бўлса, иккинчидан, аслият маъносидан таржиманинг
дунѐдан ўтган одам, йиллар ўтгани сари, маъносини узоқлаштиради. Ўқувчида нега
ҳар куни эмас, ҳар-ҳар замонда бир айнан шеърнинг номи ―К альбому‖деб
эсланиб қўйилади. Аммо, шу эсланишда аталган экан, альбомнинг шеърга нима

82