Page 59 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

Мечты знакомые, знакомые олинган бу иккала сўзнинг маъноси бир-
страданья бирига яқин бўлса ҳам) эди.
И тайный глас души моей. Озодлик – романтикларнинг байроғи
Мазкур сатрларнинг ўзбек тилидаги ва унинг муқаддас меҳроби учун улар
таржимасида мутаржим бир қадар барча азиз нарсасини, ҳатто ҳаѐтини
эркинликларга йўл қўяди: беришга тайѐрдирлар. Масалан, инглиз
У тоғларки, қароқчилар романтик шоири Байроннинг барча
санқир,сақлар жон асарларида озодлик мадҳи уфуриб туради.
Ва илҳомнинг у ѐввойи асов даҳоси У барча мазлум халқларнинг озодлиги
Сукунатнинг қучоғида топмишдир учун курашди ва ўз ҳаѐтини шу йўлга
макон! тикди. Масалан, Пушкиннинг «Погасло
Бу ерда сўзларнинг ранг-баранглиги дневное светило» шеъри таҳлилида тилга
ўз қиѐфасини бир қадар ўзгартиради. олинган Байрон билан унинг алоқасига
Пушкинда «Где рыскает в горах урғу берган Е.А.Маймин бу алоқа
воинственный разбой», Ҳ.Олимжонда «У Пушкиннинг бошқа асарларидаги каби
тоғларки, қароқчилар санқир, сақлар жон». алоҳида оҳангларда, поэтик фикрнинг
Бу ерда таржимон мисраларнинг поэтик, ўхшаш оқимида эмас, балки эрксевар
ифодали жарангини бир оз пасайтиради. пафоснинг умумлигида намоѐн бўлишини
Ҳатто тиниш белгилари баъзида таъкидлайди. Озодлик ва эрксеварлик
мисраларнинг маъносини ўзгартириб мавзуси нафақат «Погасло дневное
юборади. Пушкинда учинчи мисра светило» элегиясида, балки Пушкиннинг
охирида сўроқ белгиси бор, Ҳамид барча романтик лирикасида асосий ўрин
Олимжонда эса – ундов. Тўғри, Пушкинда тутувчи мавзулардан ҳисобланади. Бу
ҳам сўзларнинг тизими сўроқ белгисини ҳолат Пушкин томонидан турли: шахсий,
талаб қилмайди, лекин бу белгида нимадир поэтик ва бевосита инсоний, озодлик
акс этган. У орқали айнан ѐввойи табиат орзуси, унга бўлган иштиѐқли эҳтиѐж,
шоирни улуғ ижодга илҳомлантирувчи сиѐсий, ижтимоий-психологик ва
умид ифодаланади. Таржимада эса бундай фалсафий муносабатлар замирида
сўроқни билдириб турувчи нозик фарқ ѐритилади. Рылеевдан фарқли равишда
кўзга ташланмайди. Лекин Ҳ.Олимжонда Пушкиннинг эрксевар лирикаси Пушкин
куплетнинг охирида сирлилик ва учун шу мавзу билан боғлиқ бўлган асосий
охиригача айтмаганликни кучайтирувчи муаммолардан бири – инсоннинг руҳий
поэтик рангларнинг барча жиҳатлари қарамлиги муаммосидир. «Кавказ асири»
алоҳида жилоланиб туради: поэмасининг қаҳрамони, эркидан айрилган
Балки, юрак учун ошно севимли рус кишиси, шоирнинг ўзига руҳан яқин. У
дамлар, ҳам Пушкин каби Ватанидан айрилган,
Хуш кунларнинг топилажак бунда Россияга элтувчи йўлга термулади:
асари … где пламенную младость
Ва ҳирсларнинг зид, беомон ором- Он гордо начал без забот;
озори Где первую познал он радость,
Учрар таниш ўй-хаѐллар, ошно Где много милого любил,
ситамлар Где обнял грозное страданье,
Хамда менинг бу руҳимнинг сир Где бурной жизнью погубил
тўла зори. Надежду, радость и желанье
Бу мисраларда фақатгина И лучших дней воспоминанье
«ҳирсларнинг» деган сўз уйғунликни В увядшем сердце заключил.
бузиб турибди. Бу сўз ҳам поэтик Поэма қаҳрамони фалсафасини
бўлмаган, балки қўпол, жангари тушуниб етган таржимон ҳаѐтдан бахт ва
ҳиссиѐтларни англатади. Бу ерда қониқиш топмаган, аристократлар
«эҳтироснинг» деган сўз ишлатилганда доирасидан чиққан кишининг мустақил
эди, янада ўринлироқ бўлар (арабчадан

58