Page 73 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

биридир.Шу ўринда айтиб ўтиш равонлик касб этади. Натижада такрир,
жоизки,икки тилли ягона адабиѐт тажнис ва таносуб санъатлари уйғунлигида
анъаналари замирида шаклланган улкан поэтик гўзал байт юзага келади:
билим ва маҳорат мактаби бир қатор Соқиѐ, тун-кун йўлингда кўзларим
ижодкорлар сингари Жомеъ шоирлик чор-чор,
даражасини белгилашда муҳим Маҳфили аҳбоба сунғил, соғари
омиллардан саналади. Унинг кичик деталь- саршор шор.
образлардан фойдаланиши форс-тожик Соқий (май сузувчи) сўзи мумтоз
тилидаги шеърларида янада маромига етиб адабиѐтимиздапир, маҳбуба ва илоҳий
тасвирланади.Сарв (кипарис) тимсоли файз рамзига айланган бўлиб, асосан
мумтоз адабиѐтимизда ҳар доим тик, гўзал орифона ва ишқий мавзудаги ғазалларда
қомат рамзини ифодалаб, ѐр бўй-бастига қўллланади. Пароканда ғазалда
қиѐс қилинган. Жомеъ ташбиҳида ѐр қадди келтирилиши биланбу сўз асл ва рамзий
-қомати биринчи даражага кўтарилиб, маъносини бироз кенгайтирганини,
шоирлар томонидан мадҳ этилган сарв эса ижтимоийлик касб этганини сезиш
ѐрнинг келишган қоматига ҳавасманд мумкин.
тарзида кейинги ўринда тасвирланади: Тарсиъ, такрир санъатлари шоирга
Сарв бо якпо ситода солҳо, ки аз ижтимоий-сиѐсий фикрлари, хусусан,
баҳри он, мустабидлик ва руслаштиришга
Шояд ўро рўзе зулфи сиѐҳат шона муносабатини ифодалашга имкон яратади:
кард. Тор-мор бўлсун элимни истаганлар,
(Сарв қора сочларингни тараш учун тор-мор,
йиллар давомида бир оѐқда туради.) Хору зор бўлсун гулимни
Туркий шеъриятдаги туюқ истаганлар, хор-зор.
жанрининг форс-тожик тилида Кейинги байт қайтариш санъатининг
қўлланилиши муваффақиятли радд-ус садр- илал- ажуз (мисра бошидаги
чиққанлигини таъкидлаш лозим: сўзнинг кейинги мисра охирида
Агар ту мардихубчорасози, такрорланиши) тури ва тажниси мукаррар
Ба кори дустон кун чорасози, асосида яратилган бўлиб, давр
Агарчи кори мо бечораги ҳаст, сиѐсатининг асл моҳияти аниқ очиб
Набошад кор ҳо бечора, сози. берилган:
(Агарда сен яхши одам бўлсанг Дори дунѐ неъматидин бизлари
ҳамма нарсанинг иложини топ, дўстлар маҳрум этиб,
ишига ѐрдам бер, бизнинг ишимиз Бизни ўлдурмоқ учун қурдурди
чорасизлик бўлса, иложи йўқ иш улғаддор дор.
бўлмайди, бир чорасини топ.) Ғазалнинг навбатдаги байтида мавзу
Шоирнинг ―Соқиѐ, тун-кун йўлингда кескин ўзгариб, сўз ишқ ўтига келиб
кўзларим чор-чор‖ деб бошланувчи ғазали боғланади:
унинг бадиий санъатлардан усталик билан Ишқи ўти бирла бағрин андоғ
фойдаланиш маҳоратини ўзида мужассам ѐндириб,
этган. Тузилишига кўра пароканда бу Ул ҳароратдин бўлиб кўксига
17
ғазалнинг ҳар байт ва мисраси қайтариш - зуннор нор.
радд- ул-ажуз ил-ас-садр ѐки рад-ул-ажуз [Зуннор -қадимда мусулмон
мин-ас-садр, такрир ҳамда тажнис давлатларида яшовчи христианлар
санъатининг ажойиб намунаси асосида мажбуран белга боғлаб юрадиган маълум
тартиб берилган. Гарчи ғазал матлаъси бир рангдаги чилвир]. Шоир бу ўринда
соқийга мурожаат билан бошланса-да, ―зуннор‖ сўзининг иккинчи маъноси, яъни
шоир кейинги байтларни ижтимоий христиан дини вакиллари томонидан
масалалар тасвирига қаратади.Таносуб
ѐрдамида ҳосил қилинган бадиийлик
қайтариш ва тажнис орқали янада

72