Page 70 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

ЖОМЕЪ ҲАЁТИ ВА ИЖОДИГА БИР НАЗАР

Хуррамова З. С.,
СамДЧТИ ўқитувчиси

Калит сўзлар:шўро даври адабиѐти, мумтоз анъаналар, зуллисонайнлик, мусоввада,
ғазал, бадиий маҳфат, тажнис, таърих-марсия.

Самарқанд адабий муҳитида яшаб ҳолида уста Юсуфжон қўлида саҳҳоф –
ижод этган шоирлар қаторида қутлуғ номи шогирд бўлиб иш бошлаганини ѐзган. Бу
то ҳануз кўпчиликка номаълумлигича факт А. Қамарзода томонидан берилган
қолиб келаѐтган истеъдод эгалари кам шоир ҳақидаги маълумотларда ҳам шундай
эмас. Булардан бири Абдулқодир ибни келтирилган. Лекин 1966-йилдаги
Абдулазиз (Кейинги манбаларда хотираларида муаллифнинг ўзи Мулла
Абдуқодир Азизов шаклида учрайди)дир. Абдулкарим, яъни поччаси қўлида
Бу шоир ҳақида мустақилликдан олдин саҳҳофликни ўргана бошлаганини ѐзган.
ѐзилган баъзи асарларда йўл-йўлакай бир- Агарда 1950-йилда ѐзилган таржимаи ҳоли
икки жумла билан чекланиб ўтилган иккинчи марта қамалаѐтган вақтида ва
бўлиб, батафсил маълумотлар учрамайди давлат ташкилотларига маълумот
[Ҳалимов С.1978. 36.]. Давлатимиз сифатида тақдим этилаѐтганини ҳисобга
мустақиллигидан кейин бир гуруҳ олсак, демак у яқинлари ҳаѐтини хавф
самарқандлик ижодкорлар хусусида остига қўймаслик учун ўша вақтда ҳаѐт
маълумотлар келтирилган ―Гулистони бўлмаган бирор устанинг номини
адаб‖ мажмуасида Абдуқодир Азизов кўрсатган деб тахмин қилиш мумкин.
ҳаѐти ва ижоди ҳақидаги дастлабки Замон бироз тинчиган, қолаверса, оқланиб
маълумотлар билан танишамиз [Аслиддин чиққанидан кейинги- 1966-йил
Қамарзода. 2007: 123-127]. Ёш олим С. маълумотлари ишонарли бўлиши
Хўжақулов ҳам бир ўринда Нақибхон табиий].Шу касби сабаб мадраса
Тўғрал билан боғлиқ байтларини келтириб талабалари, ўз даврининг кўплаб олиму
ўтади [Хўжақулов С. 2015: 339-340]. зиѐлилари, фозил кишилари, жумладан,
Шунингдек, матбуотда босилган бир-икки Тамҳид, Қурбий, Нақибхон Тўғрал
шеърларини ҳисобга олмаганда адабий [Валихўжаев Б. 1993:152 - 147] каби
мероси ҳақида ҳам маълумотлар мавжуд ижодкорлари билан танишади. Бир ўринда
эмас [Ҳақиқати Ўзбекистон 1964. 21- ўша вақтларда Нақибхон Тўғралнинг
август]. Тиллакори масжидида яшагани, саҳҳофлик
Асосан ―Жомеъ‖(жамловчи, дўкони Панжакент кўчасининг бошида
тўпловчи, ўз ичига қамраб олувчи), баъзан жойлашгани учун шоир Тўғрални тез-тез
―Азизий‖ тахаллуси билан шеърлар ѐзган кўриб туришини, лекин 15-16 ѐшлардаги
Абдуқодир Азизов 1890 йилнинг январида тортинчоқ ўспирин бўлгани туфайли у
Самарқанд шаҳрида косиб Ҳожи киши билан суҳбатлашишга журъат
Абдулазиз хонадонида таваллуд топади этолмагани ҳақида ѐзади. Ниҳоят, 1915-
[Унинг туғилган йили шахсий архивида 1916 йилларда Қори Масеҳо Тамҳид
сақланаѐтган манбаларда икки хил -1890, ѐрдамида у киши билан яқиндан танишади.
баъзиларида 1892 йил деб кўрсатилган. Биз Кейинчалик унинг бир нечта ғазалларига
муаллиф ўз қўли билан 1966 йилда ѐзиб ѐзган мухаммаслари шоир Тўғралга
қолдирган хотираларига асосан 1890 йил бўлган ҳурмат ва ихлоси умр бўйи
деб олишни лозим топдик]. 1899-йилда сақланиб қолганини кўрсатади. У ижод
отаси вафот этади. 15 ѐшидан Мулло оламига кириб келаѐтган вақт талотўп
Абдулкарим саҳҳоф (китоб замонларнинг бошланишига тўри келган
муқоваловчи)га, яъни поччасига шогирд эди. Кўп ўтмай мамлакатда юз берган
тушади [Шоир 1950-йилда ѐзган таржимаи сиѐсий воқеалар унинг ҳам ҳаѐтини

69