Page 32 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

ҳам дилбарроқ бўлиб, кўп яхши Таниқли олим Н. Маллаев ҳам
фазилатларга эга бўлган. Саркарда Бобур шахсиятини худди шундай
сифатида Бобур Ҳиндистоннинг кенг таърифлайди: ―Бобур Мирзо моҳир
ҳудудларини ўзига бўйсундирган, лекин у лашкарбоши, довюрак баҳодир эди. У
бу ютуқларидан ҳам каттароқ ғалабани ѐшлигидан жуда кўп жанг-жадалларни ўз
қўлга киритишни, яъни халқнинг ақл- бошидан кечирди. Қанчадан-қанча ҳарбий
идрокини забт қилишни, қалбидан ўрин юришлар, урушларга бевосита ўзи бош-
олишни ўйларди. Унинг саройида ҳар хил қош бўлди. Уларнинг бирида ғалаба
диний эътиқоддаги, янги фикр- нашидасини сурган бўлса, баъзисида
мулоҳазаларни изҳор қиладиган ѐки мағлубият аламини чекди. Натижада, катта
янгиликлар кашф қилган инсонларни ҳарбий тажрибага эга бўлди. Шу боис
кўриш мумкин эди. Ҳатто, у барчанинг вазиятни тез пайқаб олувчи, ҳарбий
диний эътиқодларини бир-бирига стратегик режаларни моҳирлик билан
яқинлаштириш йўлини ҳам ўйлаган. амалга оширувчи, рақибининг заиф
Ҳиндистондаги ҳинду ва мусулмонларнинг томонларини сезгирлик билан аниқлаб
бир-бирига бўлган маданий таъсирлари олувчи, ғалабадан мағрурланиб
ҳам унинг даврида бирмунча олдинга эсанкирамаганидек, мушкул ҳолларда
силжиган. Акбарнинг ўзи, сўзсиз ҳиндулар ўзини йўқотмайдиган саркарда бўлиб
орасида қанчалик машҳур бўлса, етишди. У хавф-хатарни писанд қилмаган,
мусулмонлар ўртасида ҳам шунчалик буюк жангнинг оғир дамларида, мураккаб
13
бўлган‖ . шароитларида кўпинча қўшиннинг
Можор (венгер)шарқшуноси Ҳерман олдинги сафида борган, ўзи намуна
Вамбери Бобурнинг истеъдодига баҳо кўрсатиб, аскарларга далда берган, бирга
16
бериб, қуйидагича фикрларни ѐзади: машаққат чекиб, ғалабани таъминлаган‖ .
―Буюк бобоси (Амир Темур)нинг тахтини У бобокалони Амир Темурдек буюк
даъво қилаѐтган Бобур Мирзо ўша вақтда саркарда бўлган, афсуски, ўз ватанида,
ѐш йигит бўлиб, шаҳзодаларнинг энг Вамбери айтганидек, толеи кулиб
ақллиларидан эди. Уни ҳақли равишда боқмаган.
шарқу ғарбнинг энг шарафли ―Бобурнома‖ни инглиз тилига
шаҳзодаларидан бири деса арзийди. Ўша таржима қилган Вильям Эрскин, унинг
замон шарқшуносларининг хотираларида у муаллифига хос характерни қуйидагича
Шарқ қайсари (Цезарь) деб зикр этилади. таърифлайди: ―Бобур характерининг
У ўзининг ўткир назари билан мислсиз белгиси унинг бошқа
Мовароуннаҳрда Темур авлоди мулкдорларникига ўхшамаслигидир. Осиѐ
ҳокимиятининг инқирози вақти ижодларидаги дабдаба, сунъий характер
яқинлашганини биринчи бўлиб кашф этди. ўрнига бизнинг кўз олдимизда Бобурнинг
Буни тўхтатиш учун илк бор қаршилик характери табиий, ҳаѐтий, севувчи,
кўрсатди. Лекин келажакда бошига самимий гавдаланади.Бобур тахтда
тушадиган ташвишлар сабабли толеи ўтиришига қарамай, оддий турмушнинг
14
кулиб боқмади‖ . Шунингдек, ―Ўзининг энг яхши туйғуларини ва иштиѐқини ўзида
―Бобурнома‖ эсдаликларида ѐзган сақлаб қолди. Осиѐ ҳукмдорлари орасида
нарсалари билан у бизнинг кўз олдимизда Бобур сингари гениал ва истеъдодли
ҳайрон қоладиган даражада ҳам шоир, ҳам кишилар камдан-кам учрайди. Унинг фаол
сиѐсий арбоб, файласуф сифатида ақлий қобилияти... ва бевафо тақдирнинг
15
гавдаланади‖ . найрангларига қарамай, руҳининг
тетиклиги... саҳоватлиги, мардлиги,
талантлиги, фанга, санъатга муҳаббати ва
13 Маллаев Н.М. Ўзбек адабиѐти тарихи, 1-
китоб. -Т.:‖Ўқитувчи‖, 1965, 645-б улар билан муваффақиятли шуғулланиши
14 . Вамбери Ҳ. Бухоро ѐхуд Мовароуннаҳр жиҳатидан кишини лол қолдиради.
тарихи,70-б.
15 . Вамбери Ҳ. Бухоро ѐхуд Мовароуннаҳр 16 .Маллаев Н.М. Ўзбек адабиѐти тарихи, 1-
тарихи,72-б. китоб, 672-б.

31