Page 27 - 1-2018
P. 27
Хорижий филология. №1, 2018 йил
катта талофот кўрган Султон Аҳмад сулҳ журъат этибгина қолмади, балки уларни
тузиб, Самарқандга қайтишга мажбур қалъадан ҳайдаб ҳам чиқарди. Бобур
бўлди. Бу жанг ѐш сардор Бобурнинг тож- империясининг асосланишини
тахт учун курашдаги биричи ғалабаси эди. айтмайсизми! Бобур Иброҳим Лўди
Шундан сўнг унга улуғ бобоси Амир қўлидан қудратли Ҳиндистонни ҳеч бир
Темур салтанатини тиклаш орзуси пайдо арзимас куч ва қурол ѐрдамида тортиб
бўлади ва у аввал Мовароуннаҳр олган.
марказини қўлга киритиш учун курашишга Айниқса, француз ѐзувчиси Флора
бел боғлайди.Темурийзода Бобурда ҳам Анна Стилнинг қуйидаги фикри диққатга
бобокалони Соҳибқиронга хос қудратли молик... Биринчидан, биз сулолани хато
сиймо. юксак ҳусусиятлардан кўпчилиги тарзда буюк мўғуллар номи билан атаб
мавжуд бўлган. келганмиз, умуман, бу сулола Бобур номи
Бобур ҳаѐти ва ижоди билан билан машҳур бўлган. Заҳириддин
Америка халқларини таништиришда Муҳаммад Ҳиндистон императори, шу
катта ҳисса қўшган шарқшунос Харолд билан бирга зиѐли, шоир, рассом, музикачи,
Лембе ўзининг “Бобур – Шер” номли 336 паҳлавон аскар .ва халқпарвар подшоҳ
5
саҳифали китобида қуйидаги холисона эди .
фикрларни айтган: “...у (Бобур) Бобур Мирзо истеъдодли шоир,
Ҳиндистонда Темурбек давлатидек буюк бадиий ижод соҳиби ҳам. Маълумки,
салтанатга асос солди. Бобур Шер Бобур 12 ѐшидан бошлаб, умрининг
(Ҳиндистонда) феодал гегемонлигига – асосий қисмини узлуксиз жанг-жадаллар
Лоди султонлари ва Ражпут билан ўтказган ҳолда замонасининг илғор
шаҳзодаларига барҳам берди, мамлакатда (форс, араб каби) тилларини мукаммал
мавжуд бўлган диний низоларни даф этди. ўрганган, кенг ва чуқур билимга эга
Унинг (Бобурнинг) салтанати ўтмишга бўлишга ҳамда ажойиб истеъдод соҳиби,
нисбатан келажак истиқболига боқар эди. даврнинг йирик маданият арбобларидан
Ерли урф-одатлар, хўжаликлар сақланган бири бўлиб етишишига улгурган. Чунки
эди. У ўзи билан Ҳиндистонга ҳаѐтидаги зиддиятли кунларда ҳам у
темурийларнинг куй ва шеъриятга... қаерда бўлмасин, ҳамиша илм-фан, санъат
қизиқишларини ҳам олиб келди. Нобоп ва адабиѐт аҳиллари билан яқиндан
ерларда ҳам боғ-роғлар барпо этишга алоқада бўлган. Қисқа муддатда
интилиши унга “Боғбон шоҳ” деб ном ҳукмронликни қўлга киритган пайтда эса
берилишига сабабчи бўлди. Соя-салқин тезда ижод аҳлини ўз атрофига тўплаган,
боғлар у билан бирга Аграгача чўзилади. улар билан илмий-адабий мулоқотда
Оқ ва қизил тошлардан улар қадами етган бўлган. Имконият туғилгандаѐқ уларга
ерда саройлар, буюк мачитлар, ҳомийлик қилган. Шу асосда улар
4
мадрасалар қад кўтарди” . таъсирида ўзининг ижодкорлик билимини
Рус шарқшуносларидан Н.И. тараққий эттириб борган. Демак, Бобур
Веселовский Бобур Мирзонинг шахсияти фақат йирик давлат арбоби ва моҳир
ҳақида қуйидаги фикрларни билдирган: лашкарбошигина бўлиб қолмай, бадиий
“Айтиш мумкинки, Бобур ботирлигининг ижод соҳасида ҳам машҳур бўлган.
чеки бўлмаган, унинг бутун ҳаѐти, Масалан, унинг бизгача етиб келган
жасорати мисоллар билан тўлиб-тошиб шеърий асарларининг тўплами (девони)
ѐтибди. Ахир, у Шайбонийнинг 15 минглик ўзбек мумтоз шеъриятининг ноѐб
аскари турган Самарқандга ўзининг бор- дурдонаси саналади. Унинг икки қўлѐзма
йўғи икки юз кишилик отряди билан ҳужум нусхаси мавжуд бўлиб, Ҳиндистон ва
қилишга журъат этган эди, фақат Францияда сақланмоқда.
Бобур девони, асосан, унинг ўзбек
4 . Отажонов Н. ―Бобурнома жаҳон кезади‖.- тилидаги шеърларидан ташкил топган.
Т.: ―Ғафур Ғулом‖, 1984, 57-б. (Ўзбек
адабиѐтининг оламшумул шуҳрати. –Т.: 1069,26- 5 . Шайхзода М. Заҳириддин Муҳаммад
б.). Бобур. // ―Гулистон‖ жур.,1940, № 1, 28-б
26
